ālambanaparīkṣāvṛtti
<03>
<ālambanaparīkṣāvṛttiḥ ācāryadiṅnāgakṛtā>
<namaḥ sarvabuddhabodhisattvebhyaḥ>
3,4 (ĀP_3,4)
ye cakṣurādijñānasyālambanaṃ bāhyārtho 'stītīcchanti । nanu te kalpayanti paramāṇūn, tatkāraṇatvāt 〈jñānasya〉 । saṃghātaṃ vā tadābhajñānasya jāyamānatvāt । tatra tāvat
yadyapīndriyavijñaptergrāhyāṃśaḥ kāraṇaṃ bhavet /
atadābhatayā tasyā nākṣavadviṣayaḥ sa tu // 1 //
viṣaya iti । jñānena svarūpa〈m eva〉 nirdhāryate । tadākāratayā jāyamānatvāt । yadyapyaṇavaḥ tatkāraṇam । tathāpi na tādṛśāḥ akṣavat । evañca nāṇavastāvadālambanam ।
3,11 (ĀP_3,11)
saṃghātastu tadābhatve 'pi 〈jñānasya nālambanam । yataḥ〉
<04>
yadābhāsā na tasmātsā ...
yo 'rthaḥ svāvabhāsivijñaptimutpādayati sa hyālambanaṃ yujyate । yataḥ sa eva hyutpattipratyaya ucyate । saṃghātastu naivam ।
... dravyābhāvād dvicandravat /
indriyavaikalyāt dvicandradarśanasya tadābhatve 'pi na tasya viṣayo 'sti । tadvat saṃghātaḥ dravyato 'sattvena akāraṇatvāt nālambanam ।
evaṃ bāhyadvayañcaiva na yuktaṃ matigocaraḥ // 2 //
aṇuḥ kalāpaśceti bāhyo 'rthaḥ nālambanam, ekāṅgavaikalyāt ।
4,8 (ĀP_4,8)
tatra
sādhanaṃ sañcitākāramicchanti kila kecana /
sarvo 'rtho bahvākāraḥ ataḥ tatra kenacidākāreṇa pratyakṣa iṣyate । paramāṇuṣvapyasti sañcitābhajñānotpattikāraṇabhāvaḥ ।
aṇvākāro na vijñapterarthaḥ kaṭhinatādivat // 3 //
<05>
yathā kaṭhinatādi vidyamānamapi na cākṣuṣabuddhiviṣayaḥ । evamanutvamapi ।
5,2 (ĀP_5,2)
bhavedghaṭaśarāvādestathā sati samā matiḥ /
ghaṭaśarāvādiparamāṇuṣu bahuṣvapi na ko 'pi viśeṣo 'sti ।
ākārabhedādbhedaścet ...
yadi manyase grīvādyākāraḥ viśeṣakriyā, yena buddherviśeṣaṇamupādhirbhavet । iti । ayamupādhirghaṭādāvasti ।
... nāsti tu dravyasatyaṇau // 4 //
pramāṇabhedābhāvāt saḥ ...
paramāṇuṣu dravyāntareṣvapi pārimāṇḍalye bhedo nāsti ।
... adravye 'sti tataḥ sa hi /
ākārabhedaḥ saṃvṛtisatsvevāsti na tu paramāṇuṣu । ghaṭādayaśca saṃvṛtisanta eva ।
5,14 (ĀP_5,14_5,17)
aṇūnāṃ parihāre hi tadābhajñānaviplavāt // 5 //
dravyasatsu apanītasambandhiṣvapi 〈nīla〉varṇādivat svabuddhirna tyajyate । tathā sati indriyabuddhīnāṃ viṣayo bahirnāstītyupapadyate ।
5,17
yadantarheyarūpaṃ tu bahirvadavabhāsate /
so 'rthaḥ ...
<06>
bāhyārthe 'vidyamāne antassadeva bahirvadavabhāsanamālambanapratyayaḥ ।
... vijñānarūpatvāttatpratyayatayāpi ca // 6 //
antarvijñānamarthatayāvabhāsate tato utpadyate ceti dharmatādvayaviśiṣṭamityataḥ antassadevālambanapratyayaḥ ।
6,5 (ĀP_6,5)
yadi tāvadevamavabhāsa eva vedyate । kathaṃ tadekadeśaḥ sahajātaḥ pratyayaḥ ।
ekāṃśaḥ pratyayo 'vītāt ...
sahabhūto 'pi avyabhicārāt anyajātasya pratyayo bhavati । naiyāyikāstu evamāhuḥ । krameṇa jāyamānayorhetuhetumatoḥ bhavābhāvatadvattā lakṣaṇamiti । athavā
... śaktyarpaṇāt krameṇa 〈vā〉 /
krameṇāpi so 'rthāvabhāsaḥ svānurūpakāryotpattaye śaktiṃ vijñānādhārāṃ karotītyavirodhaḥ ।
6,13 (ĀP_6,13)
yadi tarhi svarūpamevālambanapratyayaḥ । kathaṃ tat 〈rūpaṃ〉 cakṣuścopādāya cakṣurvijñānamutpadyate 〈iti〉 ।
<07>
sahakārivaśādyaddhi śaktirūpaṃ 〈tat〉 indriyam // 7 //
indriyaṃ svakāryāt śaktirūpamevānumīyate na tu bhautikam ।
sā cāviruddhā vijñapteḥ ...
śaktistu vijñāne vāstu । anirdeśye svasya rūpe vāstu kāryotpattau na viśeṣaḥ ।
... evaṃ viṣayarūpakam /
pravartete 'nādikālaṃ śaktiścānyonyahetuke // 8 //
cakṣurākhyāṃ śaktimantaḥ rūpañcopādāya vijñānamarthāvabhāsi ālambanādavibhaktamutpadyate । idaṃ dvayamapi anādikālamanyonyahetukam । kadācit vijñānasya śaktiparipākāt viṣayākāratā bhavati । kadācicca tadākāraśaktiḥ । vijñānaṃ sā ca ubhayamanyatvenānanyatvena ca yatheṣṭamucyatām । evamantarālambanaṃ dharmatādvayaviśiṣṭatvāt viṣayatayā upapadyate ।
<ityācāryadiṅnāgakṛtā ālambanaparīkṣāvṛttiḥ samāptā>