1
1.1 (MMK_1.1_1.4)
na svato nāpi parato na dvābhyāṃ nāpy ahetutaḥ / utpannā jātu vidyante bhāvāḥ kva cana ke cana //
1.2
catvāraḥ pratyayā hetur ārambaṇam anantaram / tathaivādhipateyaṃ ca pratyayo nāsti pañcamaḥ //
1.3
na hi svabhāvo bhāvānāṃ pratyayādiṣu vidyate / avidyamāne svabhāve parabhāvo na vidyate //
1.4
kriyā na pratyayavatī nāpratyayavatī kriyā / pratyayā nākriyāvantaḥ kriyāvantaś ca santy uta //
1.5 (MMK_1.5_1.8)
utpadyate pratītyemān itīme pratyayāḥ kila / yāvan notpadyata ime tāvan nāpratyayāḥ katham //
1.6
naivāsato naiva sataḥ pratyayo 'rthasya yujyate / asataḥ pratyayaḥ kasya sataś ca pratyayena kim //
1.7
na san nāsan na sad asan dharmo nirvartate yadā / kathaṃ nirvartako hetur evaṃ sati hi yujyate //
1.8
anārambaṇa evāyaṃ san dharma upadiśyate / athānārambaṇe dharme kuta ārambaṇaṃ punaḥ //
1.9 (MMK_1.9_1.11)
anutpanneṣu dharmeṣu nirodho nopapadyate / nānantaram ato yuktaṃ niruddhe pratyayaś ca kaḥ //
1.10
bhāvānāṃ niḥsvabhāvānāṃ na sattā vidyate yataḥ / satīdam asmin bhavatīty etan naivopapadyate //
1.11
na ca vyastasamasteṣu pratyayeṣvasti tat phalam / pratyayebhyaḥ kathaṃ tac ca bhaven na pratyayeṣu yat //
1.12 (MMK_1.12_1.14)
athāsad api tat tebhyaḥ pratyayebhyaḥ pravartate / apratyayebhyo 'pi kasmān nābhipravartate phalam //
1.13
phalaṃ ca pratyayamayaṃ pratyayāścāsvayaṃmayāḥ / phalamasvamayebhyo yattatpratyayamayaṃ katham //
1.14
tasmān na pratyayamayaṃ nāpratyayamayaṃ phalam / saṃvidyate phalābhāvāt pratyayāpratyayāḥ kutaḥ //
2
2.1 (MMK_2.1_2.4)
gataṃ na gamyate tāvad agataṃ naiva gamyate / gatāgatavinirmuktaṃ gamyamānaṃ na gamyate //
2.2
ceṣṭā yatra gatis tatra gamyamāne ca sā yataḥ / na gate nāgate ceṣṭā gamyamāne gatis tataḥ //
2.3
gamyamānasya gamanaṃ kathaṃ nāmopapatsyate / gamyamānaṃ vigamanaṃ yadā naivopapadyate //
2.4
gamyamānasya gamanaṃ yasya tasya prasajyate / ṛte gater gamyamānaṃ gamyamānaṃ hi gamyate //
2.5 (MMK_2.5_2.8)
gamyamānasya gamane prasaktaṃ gamanadvayam / yena tad gamyamānaṃ ca yac cātra gamanaṃ punaḥ //
2.6
dvau gantārau prasajyete prasakte gamanadvaye / gantāraṃ hi tiraskṛtya gamanaṃ nopapadyate //
2.7
gantāraṃ cet tiraskṛtya gamanaṃ nopapadyate / gamane 'sati gantātha kuta eva bhaviṣyati //
2.8
gantā na gacchati tāvad agantā naiva gacchati / anyo gantur agantuś ca kas tṛtīyo 'tha gacchati //
2.9 (MMK_2.9_2.12)
gantā tāvad gacchatīti katham evopapatsyate / gamanena vinā gantā yadā naivopapadyate //
2.10
pakṣo gantā gacchatīti yasya tasya prasajyate / gamanena vinā gantā gantur gamanam icchataḥ //
2.11
gamane dve prasajyete gantā yadyuta gacchati / ganteti cājyate yena gantā san yac ca gacchati //
2.12
gate nārabhyate gantuṃ gantuṃ nārabhyate 'gate / nārabhyate gamyamāne gantum ārabhyate kuha //
2.13 (MMK_2.13_2.16)
na pūrvaṃ gamanārambhād gamyamānaṃ na vā gatam / yatrārabhyeta gamanam agate gamanaṃ kutaḥ //
2.14
gataṃ kiṃ gamyamānaṃ kim agataṃ kiṃ vikalpyate / adṛśyamāna ārambhe gamanasyaiva sarvathā //
2.15
gantā na tiṣṭhati tāvad agantā naiva tiṣṭhati / anyo gantur agantuś ca kas tṛtīyo 'tha tiṣṭhati //
2.16
gantā tāvat tiṣṭhatīti katham evopapatsyate / gamanena vinā gantā yadā naivopapadyate //
2.17 (MMK_2.17_2.20)
na tiṣṭhati gamyamānān na gatān nāgatād api / gamanaṃ saṃpravṛttiś ca nivṛttiś ca gateḥ samā //
2.18
yad eva gamanaṃ gantā sa eveti na yujyate / anya eva punar gantā gater iti na yujyate //
2.19
yad eva gamanaṃ gantā sa eva hi bhaved yadi / ekībhāvaḥ prasajyeta kartuḥ karmaṇa eva ca //
2.20
anya eva punar gantā gater yadi vikalpyate / gamanaṃ syād ṛte gantur gantā syād gamanād ṛte //
2.21 (MMK_2.21_2.25)
ekībhāvena vā siddhir nānābhāvena vā yayoḥ / na vidyate tayoḥ siddhiḥ kathaṃ nu khalu vidyate //
2.22
gatyā yayājyate gantā gatiṃ tāṃ sa na gacchati / yasmān na gatipūrvo 'sti kaścid kiṃcid dhi gacchati //
2.23
gatyā yayājyate gantā tato 'nyāṃ sa na gacchati / gatī dve nopapadyete yasmād eke tu gantari //
2.24
sadbhūto gamanaṃ gantā triprakāraṃ na gacchati / nāsadbhūto 'pi gamanaṃ triprakāraṃ sa gacchati //
2.25
gamanaṃ sadasadbhūtaḥ triprakāraṃ na gacchati / tasmād gatiś ca gantā ca gantavyaṃ ca na vidyate //
3
3.1 (MMK_3.1_3.3)
darśanaṃ śravaṇaṃ ghrāṇaṃ rasanaṃ sparśanaṃ manaḥ / indriyāṇi ṣaḍ eteṣāṃ draṣṭavyādīni gocaraḥ //
3.2
svam ātmānaṃ darśanaṃ hi tat tam eva na paśyati / na paśyati yad ātmānaṃ kathaṃ drakṣyati tat parān //
3.3
na paryāpto 'gnidṛṣṭānto darśanasya prasiddhaye / sadarśanaḥ sa pratyukto gamyamānagatāgataiḥ //
3.4 (MMK_3.4_3.9)
nāpaśyamānaṃ bhavati yadā kiṃ cana darśanam / darśanaṃ paśyatīty evaṃ katham etat tu yujyate //
3.5
paśyati darśanaṃ naiva naiva paśyaty adarśanam / vyākhyāto darśanenaiva draṣṭā cāpy avagamyatām //
3.6
draṣṭā nāsty atiraskṛtya tiraskṛtya ca darśanam / draṣṭavyaṃ darśanaṃ caiva draṣṭary asati te kutaḥ //
3.7
pratītya mātāpitarau yathoktaḥ putrasaṃbhavaḥ / cakṣūrūpe pratītyaivamukto vijñānasaṃbhavaḥ //
3.8
draṣṭavyadarśanābhāvād vijñānādicatuṣṭayam / nāstīty upādānādīni bhaviṣyanti punaḥ katham //
3.9
vyākhyātaṃ śravaṇaṃ ghrāṇaṃ rasanaṃ sparśanaṃ manaḥ / darśanenaiva jānīyāc chrotṛśrotavyakādi ca //
4
4.1 (MMK_4.1_4.4)
rūpakāraṇanirmuktaṃ na rūpam upalabhyate / rūpeṇāpi na nirmuktaṃ dṛśyate rūpakāraṇam //
4.2
rūpakāraṇanirmukte rūpe rūpaṃ prasajyate / āhetukaṃ na cāsty arthaḥ kaścid āhetukaḥ kva cit //
4.3
rūpeṇa tu vinirmuktaṃ yadi syād rūpakāraṇam / akāryakaṃ kāraṇaṃ syād nāsty akāryaṃ ca kāraṇam //
4.4
rūpe saty eva rūpasya kāraṇaṃ nopapadyate / rūpe 'saty eva rūpasya kāraṇaṃ nopapadyate //
4.5 (MMK_4.5_4.9)
niṣkāraṇaṃ punā rūpaṃ naiva naivopapadyate / tasmād rūpagatān kāṃścin na vikalpān vikalpayet //
4.6
na kāraṇasya sadṛśaṃ kāryam ity upapadyate / na kāraṇasyāsadṛśaṃ kāryam ity upapadyate //
4.7
vedanācittasaṃjñānāṃ saṃskārāṇāṃ ca sarvaśaḥ / sarveṣām eva bhāvānāṃ rūpeṇaiva samaḥ kramaḥ //
4.8
vigrahe yaḥ parīhāraṃ kṛte śūnyatayā vadet / sarvaṃ tasyāparihṛtaṃ samaṃ sādhyena jāyate //
4.9
vyākhyāne ya upālambhaṃ kṛte śūnyatayā vadet / sarvaṃ tasyānupālabdhaṃ samaṃ sādhyena jāyate //
5
5.1 (MMK_5.1_5.4)
nākāśaṃ vidyate kiṃcit pūrvam ākāśalakṣaṇāt / alakṣaṇaṃ prasajyeta syāt pūrvaṃ yadi lakṣaṇāt //
5.2
alakṣaṇo na kaścic ca bhāvaḥ saṃvidyate kva cit / asaty alakṣaṇe bhāve kramatāṃ kuha lakṣaṇam //
5.3
nālakṣaṇe lakṣaṇasya pravṛttir na salakṣaṇe / salakṣaṇālakṣaṇābhyāṃ nāpy anyatra pravartate //
5.4
lakṣaṇāsaṃpravṛttau ca na lakṣyam upapadyate / lakṣyasyānupapattau ca lakṣaṇasyāpy asaṃbhavaḥ //
5.5 (MMK_5.5_5.8)
tasmān na vidyate lakṣyaṃ lakṣaṇaṃ naiva vidyate / lakṣyalakṣaṇanirmukto naiva bhāvo 'pi vidyate //
5.6
avidyamāne bhāve ca kasyābhāvo bhaviṣyati / bhāvābhāvavidharmā ca bhāvābhāvāv avaiti kaḥ //
5.7
tasmānna bhāvo nābhāvo na lakṣyaṃ nāpi lakṣaṇam / ākāśam ākāśasamā dhātavaḥ pañca ye 'pare //
5.8
astitvaṃ ye tu paśyanti nāstitvaṃ cālpabuddhayaḥ / bhāvānāṃ te na paśyanti draṣṭavyopaśamaṃ śivam //
6
6.1 (MMK_6.1_6.4)
rāgād yadi bhavet pūrvaṃ rakto rāgatiraskṛtaḥ / taṃ pratītya bhaved rāgo rakte rāgo bhavet sati //
6.2
rakte 'sati punā rāgaḥ kuta eva bhaviṣyati / sati vāsati vā rāge rakte 'py eṣa samaḥ kramaḥ //
6.3
sahaiva punar udbhūtir na yuktā rāgaraktayoḥ / bhavetāṃ rāgaraktau hi nirapekṣau parasparam //
6.4
naikatve sahabhāvo 'sti na tenaiva hi tat saha / pṛthaktve sahabhāvo 'tha kuta eva bhaviṣyati //
6.5 (MMK_6.5_6.7)
ekatve sahabhāvaś cet syāt sahāyaṃ vināpi saḥ / pṛthaktve sahabhāvaś cet syāt sahāyaṃ vināpi saḥ //
6.6
pṛthaktve sahabhāvaś ca yadi kiṃ rāgaraktayoḥ / siddhaḥ pṛthakpṛthagbhāvaḥ sahabhāvo yatas tayoḥ //
6.7
siddhaḥ pṛthakpṛthagbhāvo yadi vā rāgaraktayoḥ / sahabhāvaṃ kimartham tu parikalpayase tayoḥ //
6.8 (MMK_6.8_6.10)
pṛthag na sidhyatīty evaṃ sahabhāvaṃ vikāṅkṣasi / sahabhāvaprasiddhyarthaṃ pṛthaktvaṃ bhūya icchasi //
6.9
pṛthagbhāvāprasiddheś ca sahabhāvo na sidhyati / katamasmin pṛthagbhāve sahabhāvaṃ satīcchasi //
6.10
evaṃ raktena rāgasya siddhir na saha nāsaha / rāgavat sarvadharmāṇāṃ siddhir na saha nāsaha //
7
7.1 (MMK_7.1_7.4)
yadi saṃskṛta utpādas tatra yuktā trilakṣaṇī / athāsaṃskṛta utpādaḥ kathaṃ saṃskṛtalakṣaṇam //
7.2
utpādādyās trayo vyastā nālaṃ lakṣaṇakarmaṇi / saṃskṛtasya samastāḥ syur ekatra katham ekadā //
7.3
utpādasthitibhaṅgānām anyat saṃskṛtalakṣaṇam / asti ced anavasthaivaṃ nāsti cet te na saṃskṛtāḥ //
7.4
utpādotpāda utpādo mūlotpādasya kevalam / utpādotpādam utpādo maulo janayate punaḥ //
7.5 (MMK_7.5_7.8)
utpādotpāda utpādo mūlotpādasya te yadi / maulenājanitas taṃ te sa kathaṃ janayiṣyati //
7.6
sa te maulena janito maulaṃ janayate yadi / maulaḥ sa tenājanitas tam utpādayate katham //
7.7
ayam utpādyamānas te kāmam utpādayed imam / yadīmam utpādayitum ajātaḥ śaknuyād ayam //
7.8
pradīpaḥ svaparātmānau saṃprakāśayate yathā / utpādaḥ svaparātmānāv ubhāv utpādayet tathā //
7.9 (MMK_7.9_7.12)
pradīpe nāndhakāro 'sti yatra cāsau pratiṣṭhitaḥ / kiṃ prakāśayate dīpaḥ prakāśo hi tamovadhaḥ //
7.10
katham utpadyamānena pradīpena tamo hatam / notpadyamāno hi tamaḥ pradīpaḥ prāpnute yadā //
7.11
aprāpyaiva pradīpena yadi vā nihataṃ tamaḥ / ihasthaḥ sarvalokasthaṃ sa tamo nihaniṣyati //
7.12
pradīpaḥ svaparātmānau saṃprakāśayate yadi / tamo 'pi svaparātmānau chādayiṣyaty asaṃśayam //
7.13 (MMK_7.13_7.16)
anutpanno 'yam utpādaḥ svātmānaṃ janayet katham / athotpanno janayate jāte kiṃ janyate punaḥ //
7.14
notpadyamānaṃ notpannaṃ nānutpannaṃ kathaṃ cana / utpadyate tad ākhyātaṃ gamyamānagatāgataiḥ //
7.15
utpadyamānam utpattāv idaṃ na kramate yadā / katham utpadyamānaṃ tu pratītyotpattim ucyate //
7.16
pratītya yad yad bhavati tat tac chāntaṃ svabhāvataḥ / tasmād utpadyamānaṃ ca śāntam utpattir eva ca //
7.17 (MMK_7.17_7.20)
yadi kaścid anutpanno bhāvaḥ saṃvidyate kva cit / utpadyeta sa kiṃ tasmin bhāva utpadyate 'sati //
7.18
utpadyamānam utpādo yadi cotpādayaty ayam / utpādayet tam utpādam utpādaḥ katamaḥ punaḥ //
7.19
anya utpādayaty enaṃ yady utpādo 'navasthitiḥ / athānutpāda utpannaḥ sarvam utpadyatāṃ tathā //
7.20
sataś ca tāvad utpattir asataś ca na yujyate / na sataś cāsataś ceti pūrvam evopapāditam //
7.21 (MMK_7.21_7.24)
nirudhyamānasyotpattir na bhāvasyopapadyate / yaś cānirudhyamānas tu sa bhāvo nopapadyate //
7.22
nāsthitas tiṣṭhate bhāvaḥ sthito bhāvo na tiṣṭhati / na tiṣṭhate tiṣṭhamānaḥ ko 'nutpannaś ca tiṣṭhati //
7.23
sthitir nirudhyamānasya na bhāvasyopapadyate / yaś cānirudhyamānas tu sa bhāvo nopapadyate //
7.24
jarāmaraṇadharmeṣu sarvabhāveṣu sarvadā / tiṣṭhanti katame bhāvā ye jarāmaraṇaṃ vinā //
7.25 (MMK_7.25_7.28)
sthityānyayā sthiteḥ sthānaṃ tayaiva ca na yujyate / utpādasya yathotpādo nātmanā na parātmanā //
7.26
nirudhyate nāniruddhaṃ na niruddhaṃ nirudhyate / tathā nirudhyamānaṃ ca kim ajātaṃ nirudhyate //
7.27
sthitasya tāvad bhāvasya nirodho nopapadyate / nāsthitasyāpi bhāvasya nirodha upapadyate //
7.28
tayaivāvasthayāvasthā na hi saiva nirudhyate / anyayāvasthayāvasthā na cānyaiva nirudhyate //
7.29 (MMK_7.29_7.34)
yadaiva sarvadharmāṇām utpādo nopapadyate / tadaivaṃ sarvadharmāṇāṃ nirodho nopapadyate //
7.30
sataś ca tāvad bhāvasya nirodho nopapadyate / ekatve na hi bhāvaś ca nābhāvaś copapadyate //
7.31
asato 'pi na bhāvasya nirodha upapadyate / na dvitīyasya śirasaś chedanaṃ vidyate yathā //
7.32
na svātmanā nirodho 'sti nirodho na parātmanā / utpādasya yathotpādo nātmanā na parātmanā //
7.33
utpādasthitibhaṅgānām asiddher nāsti saṃskṛtam / saṃskṛtasyāprasiddhau ca kathaṃ setsyaty asaṃskṛtam //
7.34
yathā māyā yathā svapno gandharvanagaraṃ yathā / tathotpādas tathā sthānaṃ tathā bhaṅga udāhṛtam //
8
8.1 (MMK_8.1_8.4)
sadbhūtaḥ kārakaḥ karma sadbhūtaṃ na karotyayam / kārako nāpy asadbhūtaḥ karmāsadbhūtam īhate //
8.2
sadbhūtasya kriyā nāsti karma ca syād akartṛkam / sadbhūtasya kriyā nāsti kartā ca syād akarmakaḥ //
8.3
karoti yady asadbhūto 'sadbhūtaṃ karma kārakaḥ / ahetukaṃ bhavet karma kartā cāhetuko bhavet //
8.4
hetāv asati kāryaṃ ca kāraṇaṃ ca na vidyate / tadabhāve kriyā kartā kāraṇaṃ ca na vidyate //
8.5 (MMK_8.5_8.7)
dharmādharmau na vidyete kriyādīnām asaṃbhave / dharme cāsaty adharme ca phalaṃ tajjaṃ na vidyate //
8.6
phale 'sati na mokṣāya na svargāyopapadyate / mārgaḥ sarvakriyāṇāṃ ca nairarthakyaṃ prasajyate //
8.7
kārakaḥ sadasadbhūtaḥ sadasat kurute na tat / parasparaviruddhaṃ hi sac cāsac caikataḥ kutaḥ //
8.8 (MMK_8.8_8.13)
satā ca kriyate nāsan nāsatā kriyate ca sat / kartrā sarve prasajyante doṣās tatra ta eva hi //
8.9
nāsadbhūtaṃ na sadbhūtaḥ sadasadbhūtam eva vā / karoti kārakaḥ karma pūrvoktair eva hetubhiḥ //
8.10
nāsadbhūto 'pi sadbhūtaṃ sadasadbhūtam eva vā / karoti kārakaḥ karma pūrvoktair eva hetubhiḥ //
8.11
karoti sadasadbhūto na san nāsac ca kārakaḥ / karma tat tu vijānīyāt pūrvoktair eva hetubhiḥ //
8.12
pratītya kārakaḥ karma taṃ pratītya ca kārakam / karma pravartate nānyat paśyāmaḥ siddhikāraṇam //
8.13
evaṃ vidyād upādānaṃ vyutsargād iti karmaṇaḥ / kartuś ca karmakartṛbhyāṃ śeṣān bhāvān vibhāvayet //
9
9.1 (MMK_9.1_9.3)
darśanaśravaṇādīni vedanādīni cāpy atha / bhavanti yasya prāg ebhyaḥ so 'stīty eke vadantyuta //
9.2
kathaṃ hy avidyamānasya darśanādi bhaviṣyati / bhāvasya tasmāt prāg ebhyaḥ so 'sti bhāvo vyavasthitaḥ //
9.3
darśanaśravaṇādibhyo vedanādibhya eva ca / yaḥ prāg vyavasthito bhāvaḥ kena prajñapyate 'tha saḥ //
9.4 (MMK_9.4_9.7)
vināpi darśanādīni yadi cāsau vyavasthitaḥ / amūny api bhaviṣyanti vinā tena na saṃśayaḥ //
9.5
ajyate kenacit kaścit kiṃcit kena cid ajyate / kutaḥ kiṃcid vinā kaścit kiṃcit kiṃcid vinā kutaḥ //
9.6
sarvebhyo darśanādibhyaḥ kaścit pūrvo na vidyate / ajyate darśanādinām anyena punar anyadā //
9.7
sarvebhyo darśanādibhyo yadi pūrvo na vidyate / ekaikasmāt kathaṃ pūrvo darśanādeḥ sa vidyate //
9.8 (MMK_9.8_9.12)
draṣṭā sa eva sa śrotā sa eva yadi vedakaḥ / ekaikasmād bhavet pūrvam evaṃ caitan na yujyate //
9.9
draṣṭānya eva śrotānyo vedako 'nyaḥ punar yadi / sati syād draṣṭari śrotā bahutvaṃ cātmanāṃ bhavet //
9.10
darśanaśravaṇādīni vedanādīni cāpy atha / bhavanti yebhyas teṣv eṣa bhūteṣv api na vidyate //
9.11
darśanaśravaṇādīni vedanādīni cāpy atha / na vidyate ced yasya sa na vidyanta imāny api //
9.12
prāk ca yo darśanādibhyaḥ sāṃprataṃ cordhvam eva ca / na vidyate 'sti nāstīti nivṛttās tatra kalpanāḥ //
10
10.1 (MMK_10.1_10.4)
yad indhanaṃ sa ced agnir ekatvaṃ kartṛkarmaṇoḥ / anyaś ced indhanād agnir indhanād apy ṛte bhavet //
10.2
nityapradīpta eva syād apradīpanahetukaḥ / punarārambhavaiyarthyam evaṃ cākarmakaḥ sati //
10.3
paratra nirapekṣatvād apradīpanahetukaḥ / punarārambhavaiyarthyaṃ nityadīptaḥ prasajyate //
10.4
tatraitat syād idhyamānam indhanaṃ bhavatīti cet / kenedhyatām indhanaṃ tat tāvanmātram idaṃ yadā //
10.5 (MMK_10.5_10.7)
anyo na prāpsyate 'prapto na dhakṣyaty adahan punaḥ / na nirvāsyaty anirvāṇaḥ sthāsyate vā svaliṅgavān //
10.6
anya evandhanād agnir indhanaṃ prāpnuyād yadi / strī saṃprāpnoti puruṣaṃ puruṣaś ca striyaṃ yathā //
10.7
anya evendhanād agnir indhanaṃ kāmam āpnuyāt / agnīndhane yadi syātām anyonyena tiraskṛte //
10.8 (MMK_10.8_10.10)
yadīndhanam apekṣyāgnir apekṣyāgniṃ yadīndhanam / katarat pūrvaniṣpannaṃ yad apekṣyāgnir indhanam //
10.9
yadīndhanam apekṣyāgnir agneḥ siddhasya sādhanam / evaṃ satīndhanaṃ cāpi bhaviṣyati niragnikam //
10.10
yo 'pekṣya sidhyate bhāvas tam evāpekṣya sidhyati / yadi yo 'pekṣitavyaḥ sa sidhyatāṃ kam apekṣya kaḥ //
10.11 (MMK_10.11_10.13)
yo 'pekṣya sidhyate bhāvaḥ so 'siddho 'pekṣate katham / athāpy apekṣate siddhas tv apekṣāsya na yujyate //
10.12
apekṣyendhanam agnir na nānapekṣyāgnir indhanam / apekṣyendhanam agniṃ na nānapekṣyāgnim indhanam //
10.13
āgacchaty anyato nāgnir indhane 'gnir na vidyate / atrendhane śeṣam uktaṃ gamyamānagatāgataiḥ //
10.14 (MMK_10.14_10.16)
indhanaṃ punar agnir na nāgnir anyatra cendhanāt / nāgnir indhanavān nāgnāv indhanāni na teṣu saḥ //
10.15
agnīndhanābhyāṃ vyākhyāta ātmopādānayoḥ kramaḥ / sarvo niravaśeṣeṇa sārdhaṃ ghaṭapaṭādibhiḥ //
10.16
ātmanaś ca satattvaṃ ye bhāvānāṃ ca pṛthak pṛthak / nirdiśanti na tān manye śāsanasyārthakovidān //
11
11.1 (MMK_11.1_11.4)
pūrvā prajñāyate koṭir nety uvāca mahāmuniḥ / saṃsāro 'navarāgro hi nāsyādir nāpi paścimam //
11.2
naivāgraṃ nāvaraṃ yasya tasya madhyaṃ kuto bhavet / tasmān nātropapadyante pūrvāparasahakramāḥ //
11.3
pūrvaṃ jātir yadi bhavej jarāmaraṇam uttaram / nirjarā maraṇā jātir bhavej jāyeta cāmṛtaḥ //
11.4
paścāj jātir yadi bhavej jarāmaraṇam āditaḥ / ahetukam ajātasya syāj jarāmaraṇaṃ katham //
11.5 (MMK_11.5_11.8)
na jarāmaraṇaṃ caiva jātiś ca saha yujyate / mriyeta jāyamānaś ca syāc cāhetukatobhayoḥ //
11.6
yatra na prabhavanty ete pūrvāparasahakramāḥ / prapañcayanti tāṃ jātiṃ taj jarāmaraṇaṃ ca kim //
11.7
kāryaṃ ca kāraṇaṃ caiva lakṣyaṃ lakṣaṇam eva ca / vedanā vedakaś caiva santy arthā ye ca ke cana //
11.8
pūrvā na vidyate koṭiḥ saṃsārasya na kevalam / sarveṣām api bhāvānāṃ pūrvā koṭī na vidyate //
12
12.1 (MMK_12.1_12.3)
svayaṃ kṛtaṃ parakṛtaṃ dvābhyāṃ kṛtam ahetukam / duḥkham ity eka icchanti tac ca kāryaṃ na yujyate //
12.2
svayaṃ kṛtaṃ yadi bhavet pratītya na tato bhavet / skandhān imān amī skandhāḥ saṃbhavanti pratītya hi //
12.3
yady amībhya ime 'nye syur ebhyo vāmī pare yadi / bhavet parakṛtaṃ duḥkhaṃ parair ebhir amī kṛtāḥ //
12.4 (MMK_12.4_12.6)
svapudgalakṛtaṃ duḥkhaṃ yadi duḥkhaṃ punar vinā / svapudgalaḥ sa katamo yena duḥkhaṃ svayaṃ kṛtam //
12.5
parapudgalajaṃ duḥkhaṃ yadi yasmai pradīyate / pareṇa kṛtvā tad duḥkhaṃ sa duḥkhena vinā kutaḥ //
12.6
parapudgalajaṃ duḥkhaṃ yadi kaḥ parapudgalaḥ / vinā duḥkhena yaḥ kṛtvā parasmai prahiṇoti tat //
12.7 (MMK_12.7_12.10)
svayaṃ kṛtasyāprasiddher duḥkhaṃ parakṛtaṃ kutaḥ / paro hi duḥkhaṃ yat kuryāt tat tasya syāt svayaṃ kṛtam //
12.8
na tāvat svakṛtaṃ duḥkhaṃ na hi tenaiva tat kṛtam / paro nātmakṛtaś cet syād duḥkhaṃ parakṛtaṃ katham //
12.9
syād ubhābhyāṃ kṛtaṃ duḥkhaṃ syād ekaikakṛtaṃ yadi / parākārāsvayaṃkāraṃ duḥkham ahetukaṃ kutaḥ //
12.10
na kevalaṃ hi duḥkhasya cāturvidhyaṃ na vidyate / bāhyānām api bhāvānāṃ cāturvidhyaṃ na vidyate //
13
13.1 (MMK_13.1_13.4)
tan mṛṣā moṣadharma yad bhagavān ity abhāṣata / sarve ca moṣadharmāṇaḥ saṃskārās tena te mṛṣā //
13.2
tan mṛṣā moṣadharma yad yadi kiṃ tatra muṣyate / etat tūktaṃ bhagavatā śūnyatāparidīpakam //
13.3
bhāvānāṃ niḥsvabhāvatvam anyathābhāvadarśanāt / nāsvabhāvaś ca bhāvo 'sti bhāvānāṃ śūnyatā yataḥ //
13.4
kasya syād anyathābhāvaḥ svabhāvaś cen na vidyate / kasya syād anyathābhāvaḥ svabhāvo yadi vidyate //
13.5 (MMK_13.5_13.8)
tasyaiva nānyathābhāvo nāpy anyasyaiva yujyate / yuvā na jīryate yasmād yasmāj jīrṇo na jīryate //
13.6
tasya ced anyathābhāvaḥ kṣīram eva bhaved dadhi / kṣīrād anyasya kasyacid dadhibhāvo bhaviṣyati //
13.7
yady aśūnyaṃ bhavet kiṃcit syāc chūnyam iti kiṃ cana / na kiṃcid asty aśūnyaṃ ca kutaḥ śūnyaṃ bhaviṣyati //
13.8
śūnyatā sarvadṛṣṭīnāṃ proktā niḥsaraṇaṃ jinaiḥ / yeṣāṃ tu śūnyatādṛṣṭis tān asādhyān babhāṣire //
14
14.1 (MMK_14.1_14.3)
draṣṭavyaṃ darśanaṃ draṣṭā trīṇy etāni dviśo dviśaḥ / sarvaśaś ca na saṃsargam anyonyena vrajanty uta //
14.2
evaṃ rāgaś ca raktaś ca rañjanīyaṃ ca dṛśyatām / traidhena śeṣāḥ kleśāś ca śeṣāṇy āyatanāni ca //
14.3
anyenānyasya saṃsargas tac cānyatvaṃ na vidyate / draṣṭavyaprabhṛtīnāṃ yan na saṃsargaṃ vrajanty ataḥ //
14.4 (MMK_14.4_14.8)
na ca kevalam anyatvaṃ draṣṭavyāder na vidyate / kasyacit kenacit sārdhaṃ nānyatvam upapadyate //
14.5
anyad anyat pratītyānyan nānyad anyad ṛte 'nyataḥ / yat pratītya ca yat tasmāt tad anyan nopapadyate //
14.6
yady anyad anyad anyasmād anyasmād apy ṛte bhavet / tad anyad anyad anyasmād ṛte nāsti ca nāsty ataḥ //
14.7
nānyasmin vidyate 'nyatvam ananyasmin na vidyate / avidyamāne cānyatve nāsty anyad vā tad eva vā //
14.8
na tena tasya saṃsargo nānyenānyasya yujyate / saṃsṛjyamānaṃ saṃsṛṣṭaṃ saṃsraṣṭā ca na vidyate //
15
15.1 (MMK_15.1_15.4)
na saṃbhavaḥ svabhāvasya yuktaḥ pratyayahetubhiḥ / hetupratyayasaṃbhūtaḥ svabhāvaḥ kṛtako bhavet //
15.2
svabhāvaḥ kṛtako nāma bhaviṣyati punaḥ katham / akṛtrimaḥ svabhāvo hi nirapekṣaḥ paratra ca //
15.3
kutaḥ svabhāvasyābhāve parabhāvo bhaviṣyati / svabhāvaḥ parabhāvasya parabhāvo hi kathyate //
15.4
svabhāvaparabhāvābhyām ṛte bhāvaḥ kutaḥ punaḥ / svabhāve parabhāve ca sati bhāvo hi sidhyati //
15.5 (MMK_15.5_15.8)
bhāvasya ced aprasiddhir abhāvo naiva sidhyati / bhāvasya hy anyathābhāvam abhāvaṃ bruvate janāḥ //
15.6
svabhāvaṃ parabhāvaṃ ca bhāvaṃ cābhāvam eva ca / ye paśyanti na paśyanti te tattvaṃ buddhaśāsane //
15.7
kātyāyanāvavāde cāstīti nāstīti cobhayam / pratiṣiddhaṃ bhagavatā bhāvābhāvavibhāvinā //
15.8
yady astitvaṃ prakṛtyā syān na bhaved asya nāstitā / prakṛter anyathābhāvo na hi jātūpapadyate //
15.9 (MMK_15.9_15.11)
prakṛtau kasya vāsatyām anyathātvaṃ bhaviṣyati / prakṛtau kasya vā satyām anyathātvaṃ bhaviṣyati //
15.10
astīti śāśvatagrāho nāstīty ucchedadarśanam / tasmād astitvanāstitve nāśrīyeta vicakṣaṇaḥ //
15.11
asti yad dhi svabhāvena na tan nāstīti śāśvatam / nāstīdānīm abhūt pūrvam ity ucchedaḥ prasajyate //
16
16.1 (MMK_16.1_16.4)
saṃskārāḥ saṃsaranti cen na nityāḥ saṃsaranti te / saṃsaranti ca nānityāḥ sattve 'py eṣa samaḥ kramaḥ //
16.2
pudgalaḥ saṃsarati cet skandhāyatanadhātuṣu / pañcadhā mṛgyamāṇo 'sau nāsti kaḥ saṃsariṣyati //
16.3
upādānād upādānaṃ saṃsaran vibhavo bhavet / vibhavaś cānupādānaḥ kaḥ sa kiṃ saṃsariṣyati //
16.4
saṃskārāṇāṃ na nirvāṇaṃ kathaṃ cid upapadyate / sattvasyāpi na nirvāṇaṃ kathaṃ cid upapadyate //
16.5 (MMK_16.5_16.10)
na badhyante na mucyanta udayavyayadharmiṇaḥ / saṃskārāḥ pūrvavat sattvo badhyate na na mucyate //
16.6
bandhanaṃ ced upādānaṃ sopādāno na badhyate / badhyate nānupādānaḥ kimavastho 'tha badhyate //
16.7
badhnīyād bandhanaṃ kāmaṃ bandhyāt pūrvaṃ bhaved yadi / na cāsti tac cheṣam uktaṃ gamyamānagatāgataiḥ //
16.8
baddho na mucyate tāvad abaddho naiva mucyate / syātāṃ baddhe mucyamāne yugapad bandhamokṣaṇe //
16.9
nirvāsyāmy anupādāno nirvāṇaṃ me bhaviṣyati / iti yeṣāṃ grahas teṣām upādānamahāgrahaḥ //
16.10
na nirvāṇasamāropo na saṃsārāpakarṣaṇam / yatra kas tatra saṃsāro nirvāṇaṃ kiṃ vikalpyate //
17
17.1 (MMK_17.1_17.4)
ātmasaṃyamakaṃ cetaḥ parānugrāhakaṃ ca yat / maitraṃ sa dharamas tad bījaṃ phalasya pretya ceha ca //
17.2
cetanā cetayitvā ca karmoktaṃ paramarṣiṇā / tasyānekavidho bhedaḥ karmaṇaḥ parikīrtitaḥ //
17.3
tatra yac cetanety uktaṃ karma tan mānasaṃ smṛtam / cetayitvā ca yat tūktaṃ tat tu kāyikavācikam //
17.4
vāgviṣpando 'viratayo yāś cāvijñaptisaṃjñitāḥ / avijñaptaya evānyāḥ smṛtā viratayas tathā //
17.5 (MMK_17.5_17.7)
paribhogānvayaṃ puṇyam apuṇyaṃ ca tathāvidham / cetanā ceti saptaite dharmāḥ karmāñjanāḥ smṛtāḥ //
17.6
tiṣṭhaty ā pākakālāc cet karma tan nityatām iyāt / niruddhaṃ cen niruddhaṃ sat kiṃ phalaṃ janayiṣyati //
17.7
yo 'ṅkuraprabhṛtir bījāt saṃtāno 'bhipravartate / tataḥ phalam ṛte bījāt sa ca nābhipravartate //
17.8 (MMK_17.8_17.10)
bījāc ca yasmāt saṃtānaḥ saṃtānāc ca phalodbhavaḥ / bījapūrvaṃ phalaṃ tasmān nocchinnaṃ nāpi śāśvatam //
17.9
yas tasmāc cittasaṃtānaś cetaso 'bhipravartate / tataḥ phalam ṛte cittāt sa ca nābhipravartate //
17.10
cittāc ca yasmāt saṃtānaḥ saṃtānāc ca phalodbhavaḥ / karmapūrvaṃ phalaṃ tasmān nocchinnaṃ nāpi śāśvatam //
17.11 (MMK_17.11_17.13)
dharmasya sādhanopāyāḥ śuklāḥ karmapathā daśa / phalaṃ kāmaguṇāḥ pañca dharmasya pretya ceha ca //
17.12
bahavaś ca mahāntaś ca doṣāḥ syur yadi kalpanā / syād eṣā tena naivaiṣā kalpanātropapadyate //
17.13
imāṃ punaḥ pravakṣyāmi kalpanāṃ yātra yojyate / buddhaiḥ pratyekabuddhaiś ca śrāvakaiś cānuvarṇitām //
17.14 (MMK_17.14_17.17)
pattraṃ yathā 'vipraṇāśastatharṇam iva karma ca / caturvidho dhātutaḥ sa prakṛtyāvyākṛtaś ca saḥ //
17.15
prahāṇato na praheyo bhāvanāheya eva vā / tasmād avipraṇāśena jāyate karmaṇāṃ phalam //
17.16
prahāṇataḥ praheyaḥ syāt karmaṇaḥ saṃkrameṇa vā / yadi doṣāḥ prasajyeraṃs tatra karmavadhādayaḥ //
17.17
sarveṣāṃ visabhāgānāṃ sabhāgānāṃ ca karmaṇām / pratisaṃdhau sadhātūnām eka utpadyate tu saḥ //
17.18 (MMK_17.18_17.20)
karmaṇaḥ karmaṇo dṛṣṭe dharma utpadyate tu saḥ / dviprakārasya sarvasya vipakve 'pi ca tiṣṭhati //
17.19
phalavyatikramād vā sa maraṇād vā nirudhyate / anāsravaṃ sāsravaṃ ca vibhāgaṃ tatra lakṣayet //
17.20
śūnyatā ca na cocchedaḥ saṃsāraś ca na śāśvatam / karmaṇo 'vipraṇāśaś ca dharmo buddhena deśitaḥ //
17.21 (MMK_17.21_17.23)
karma notpadyate kasmān niḥsvabhāvaṃ yatas tataḥ / yasmāc ca tad anutpannaṃ na tasmād vipraṇaśyati //
17.22
karma svabhāvataś cet syāc chāśvataṃ syād asaṃśayam / akṛtaṃ ca bhavet karma kriyate na hi śāśvatam //
17.23
akṛtābhyāgamabhayaṃ syāt karmākṛtakaṃ yadi / abrahmacaryavāsaś ca doṣastatra prasajyate //
17.24 (MMK_17.24_17.26)
vyavahārā virudhyante sarva eva na saṃśayaḥ / puṇyapāpakṛtor naiva pravibhāgaś ca yujyate //
17.25
tad vipakvavipākaṃ ca punar eva vipakṣyati / karma vyavasthitaṃ yasmāt tasmāt svābhāvikaṃ yadi //
17.26
karma kleśātmakaṃ cedaṃ te ca kleśā na tattvataḥ / na cet te tattvataḥ kleśāḥ karma syāt tattvataḥ katham //
17.27 (MMK_17.27_17.33)
karma kleśāś ca dehānāṃ pratyayāḥ samudāhṛtāḥ / karma kleśāś ca te śūnyā yadi deheṣu kā kathā //
17.28
avidyānivṛto jantus tṛṣṇāsaṃyojanaś ca saḥ / sa bhoktā sa ca na kartur anyo na ca sa eva saḥ //
17.29
na pratyayasamutpannaṃ nāpratyayasamutthitam / asti yasmād idaṃ karma tasmāt kartāpi nāsty ataḥ //
17.30
karma cen nāsti kartā ca kutaḥ syāt karmajaṃ phalam / asaty atha phale bhoktā kuta eva bhaviṣyati //
17.31
yathā nirmitakaṃ śāstā nirmimīta rddhisaṃpadā / nirmito nirmimītānyaṃ sa ca nirmitakaḥ punaḥ //
17.32
tathā nirmitakākāraḥ kartā yat karma tat kṛtam / tadyathā nirmitenānyo nirmito nirmitas tathā //
17.33
kleśāḥ karmāṇi dehāś ca kartāraś ca phalāni ca / gandharvanagarākārā marīcisvapnasaṃnibhāḥ //
18
18.1 (MMK_18.1_18.4)
ātmā skandhā yadi bhaved udayavyayabhāg bhavet / skandhebhyo 'nyo yadi bhaved bhaved askandhalakṣaṇaḥ //
18.2
ātmany asati cātmīyaṃ kuta eva bhaviṣyati / nirmamo nirahaṃkāraḥ śamād ātmātmanīnayoḥ //
18.3
nirmamo nirahaṃkāro yaś ca so 'pi na vidyate / nirmamaṃ nirahaṃkāraṃ yaḥ paśyati na paśyati //
18.4
mamety aham iti kṣīṇe bahirdhādhyātmam eva ca / nirudhyata upādānaṃ tatkṣayāj janmanaḥ kṣayaḥ //
18.5 (MMK_18.5_18.8)
karmakleśakṣayān mokṣaḥ karmakleśā vikalpataḥ / te prapañcāt prapañcas tu śūnyatāyāṃ nirudhyate //
18.6
ātmety api prajñapitam anātmety api deśitam / buddhair nātmā na cānātmā kaścid ity api deśitam //
18.7
nivṛttam abhidhātavyaṃ nivṛttaś cittagocaraḥ / anutpannāniruddhā hi nirvāṇam iva dharmatā //
18.8
sarvaṃ tathyaṃ na vā tathyaṃ tathyaṃ cātathyam eva ca / naivātathyaṃ naiva tathyam etad buddhānuśāsanam //
18.9 (MMK_18.9_18.12)
aparapratyayaṃ śāntaṃ prapañcair aprapañcitam / nirvikalpam anānārtham etat tattvasya lakṣaṇam //
18.10
pratītya yad yad bhavati na hi tāvat tad eva tat / na cānyadapi tattasmānnocchinnaṃ nāpi śāśvatam //
18.11
anekārtham anānārtham anucchedam aśāśvatam / etat tal lokanāthānāṃ buddhānāṃ śāsanāmṛtam //
18.12
saṃbuddhānām anutpāde śrāvakāṇāṃ punaḥ kṣaye / jñānaṃ pratyekabuddhānām asaṃsargāt pravartate //
19
19.1 (MMK_19.1_19.6)
pratyutpanno 'nāgataś ca yady atītam apekṣya hi / pratyutpanno 'nāgataś ca kāle 'tīte bhaviṣyataḥ //
19.2
pratyutpanno 'nāgataś ca na stas tatra punar yadi / pratyutpanno 'nāgataś ca syātāṃ katham apekṣya tam //
19.3
anapekṣya punaḥ siddhir nātītaṃ vidyate tayoḥ / pratyutpanno 'nāgataś ca tasmāt kālo na vidyate //
19.4
etenaivāvaśiṣṭau dvau krameṇa parivartakau / uttamādhamamadhyādīn ekatvādīṃś ca lakṣayet //
19.5
nāsthito gṛhyate kālaḥ sthitaḥ kālo na vidyate / yo gṛhyetāgṛhītaś ca kālaḥ prajñapyate katham //
19.6
bhāvaṃ pratītya kālaś cet kālo bhāvād ṛte kutaḥ / na ca kaś cana bhāvo 'sti kutaḥ kālo bhaviṣyati //
20
20.1 (MMK_20.1_20.3)
hetoś ca pratyayānāṃ ca sāmagryā jāyate yadi / phalamasti ca sāmagryāṃ sāmagryā jāyate katham //
20.2
hetoś ca pratyayānāṃ ca sāmagryā jāyate yadi / phalaṃ nāsti ca sāmagryāṃ sāmagryā jāyate katham //
20.3
hetoś ca pratyayānāṃ ca sāmagryām asti cet phalam / gṛhyeta nanu sāmagryāṃ sāmagryāṃ ca na gṛhyate //
20.4 (MMK_20.4_20.6)
hetoś ca pratyayānāṃ ca sāmagryāṃ nāsti cet phalam / hetavaḥ pratyayāś ca syur ahetupratyayaiḥ samāḥ //
20.5
hetuṃ phalasya dattvā ca yadi hetur nirudhyate / yad dattaṃ yan nirudhaṃ ca hetor ātmadvayaṃ bhavet //
20.6
hetuṃ phalasyādattvā ca yadi hetur nirudhyate / hetau niruddhe jātaṃ tat phalam āhetukaṃ bhavet //
20.7 (MMK_20.7_20.10)
phalaṃ sahaiva sāmagryā yadi prādurbhavet punaḥ / ekakālau prasajyete janako yaś ca janyate //
20.8
pūrvam eva ca sāmagryāḥ phalaṃ prādurbhaved yadi / hetupratyayanirmuktaṃ phalam āhetukaṃ bhavet //
20.9
niruddhe cet phalaṃ hetau hetoḥ saṃkramaṇaṃ bhavet / pūrvajātasya hetoś ca punarjanma prasajyate //
20.10
janayet phalam utpannaṃ niruddho 'staṃgataḥ katham / hetus tiṣṭhann api kathaṃ phalena janayed vṛtaḥ //
20.11 (MMK_20.11_20.14)
athāvṛtaḥ phalenāsau katamaj janayet phalam / na hy adṛṣṭvā na dṛṣṭvāpi hetur janayate phalam //
20.12
nātītasya hy atītena phalasya saha hetunā / nājātena na jātena saṃgatir jātu vidyate //
20.13
na jātasya hy ajātena phalasya saha hetunā / nātītena na jātena saṃgatir jātu vidyate //
20.14
nājātasya hi jātena phalasya saha hetunā / nājātena na naṣṭena saṃgatir jātu vidyate //
20.15 (MMK_20.15_20.17)
asatyāṃ saṃgatau hetuḥ kathaṃ janayate phalam / satyāṃ vā saṃgatau hetuḥ kathaṃ janayate phalam //
20.16
hetuḥ phalena śūnyaś cet kathaṃ janayate phalam / hetuḥ phalenāśūnyaś cet kathaṃ janayate phalam //
20.17
phalaṃ notpatsyate 'śūnyam aśūnyaṃ na nirotsyate / aniruddham anutpannam aśūnyaṃ tad bhaviṣyati //
20.18 (MMK_20.18_20.20)
katham utpatsyate śūnyaṃ kathaṃ śūnyaṃ nirotsyate / śūnyam apy aniruddhaṃ tad anutpannaṃ prasajyate //
20.19
hetoḥ phalasya caikatvaṃ na hi jātūpapadyate / hetoḥ phalasya cānyatvaṃ na hi jātūpapadyate //
20.20
ekatve phalahetvoḥ syād aikyaṃ janakajanyayoḥ / pṛthaktve phalahetvoḥ syāt tulyo hetur ahetunā //
20.21 (MMK_20.21_20.24)
phalaṃ svabhāvasadbhūtaṃ kiṃ hetur janayiṣyati / phalaṃ svabhāvāsadbhūtaṃ kiṃ hetur janayiṣyati //
20.22
na cājanayamānasya hetutvam upapadyate / hetutvānupapattau ca phalaṃ kasya bhaviṣyati //
20.23
na ca pratyayahetūnām iyam ātmānam ātmanā / yā sāmagrī janayate sā kathaṃ janayet phalam //
20.24
na sāmagrīkṛtaṃ phalaṃ nāsāmagrīkṛtaṃ phalam / asti pratyayasāmagrī kuta eva phalaṃ vinā //
21
21.1 (MMK_21.1_21.4)
vinā vā saha vā nāsti vibhavaḥ saṃbhavena vai / vinā vā saha vā nāsti saṃbhavo vibhavena vai //
21.2
bhaviṣyati kathaṃ nāma vibhavaḥ saṃbhavaṃ vinā / vinaiva janma maraṇaṃ vibhavo nodbhavaṃ vinā //
21.3
saṃbhavenaiva vibhavaḥ kathaṃ saha bhaviṣyati / na janma maraṇaṃ caivaṃ tulyakālaṃ hi vidyate //
21.4
bhaviṣyati kathaṃ nāma saṃbhavo vibhavaṃ vinā / anityatā hi bhāveṣu na kadācin na vidyate //
21.5 (MMK_21.5_21.8)
saṃbhavo vibhavenaiva kathaṃ saha bhaviṣyati / na janma maraṇaṃ caiva tulyakālaṃ hi vidyate //
21.6
sahānyonyena vā siddhir vinānyonyena vā yayoḥ / na vidyate tayoḥ siddhiḥ kathaṃ nu khalu vidyate //
21.7
kṣayasya saṃbhavo nāsti nākṣayasyāsti saṃbhavaḥ / kṣayasya vibhavo nāsti vibhavo nākṣayasya ca //
21.8
saṃbhavo vibhavaś caiva vinā bhāvaṃ na vidyate / saṃbhavaṃ vibhavaṃ caiva vinā bhāvo na vidyate //
21.9 (MMK_21.9_21.12)
saṃbhavo vibhavaś caiva na śūnyasyopapadyate / saṃbhavo vibhavaś caiva nāśūnyasyopapadyate //
21.10
saṃbhavo vibhavaś caiva naika ity upapadyate / saṃbhavo vibhavaś caiva na nānety upapadyate //
21.11
dṛśyate saṃbhavaścaiva vibhavaś caiva te bhavet / dṛśyate saṃbhavaścaiva mohād vibhava eva ca //
21.12
na bhāvāj jāyate bhāvo bhāvo 'bhāvān na jāyate / nābhāvāj jāyate 'bhāvo 'bhāvo bhāvān na jāyate //
21.13 (MMK_21.13_21.16)
na svato jāyate bhāvaḥ parato naiva jāyate / na svataḥ parataś caiva jāyate jāyate kutaḥ //
21.14
bhāvam abhyupapannasya śāśvatocchedadarśanam / prasajyate sa bhāvo hi nityo 'nityo 'tha vā bhavet //
21.15
bhāvam abhyupapannasya naivocchedo na śāśvatam / udayavyayasaṃtānaḥ phalahetvor bhavaḥ sa hi //
21.16
udayavyayasaṃtānaḥ phalahetvor bhavaḥ sa cet / vyayasyāpunarutpatter hetūcchedaḥ prasajyate //
21.17 (MMK_21.17_21.21)
sadbhāvasya svabhāvena nāsadbhāvaś ca yujyate / nirvāṇakāle cocchedaḥ praśamād bhavasaṃtateḥ //
21.18
carame na niruddhe ca prathamo yujyate bhavaḥ / carame nāniruddhe ca prathamo yujyate bhavaḥ //
21.19
nirudhyamāne carame prathamo yadi jāyate / nirudhyamāna ekaḥ syāj jāyamāno 'paro bhavet //
21.20
na cen nirudhyamānaś ca jāyamānaś ca yujyate / sārdhaṃ ca mriyate yeṣu teṣu skandheṣu jāyate //
21.21
evaṃ triṣv api kāleṣu na yuktā bhavasaṃtatiḥ / triṣu kāleṣu yā nāsti sā kathaṃ bhavasaṃtatiḥ //
22
22.1 (MMK_22.1_22.3)
skandhā na nānyaḥ skandhebhyo nāsmin skandhā na teṣu saḥ / tathāgataḥ skandhavān na katamo 'tra tathāgataḥ //
22.2
buddhaḥ skandhān upādāya yadi nāsti svabhāvataḥ / svabhāvataś ca yo nāsti kutaḥ sa parabhāvataḥ //
22.3
pratītya parabhāvaṃ yaḥ so 'nātmety upapadyate / yaś cānātmā sa ca kathaṃ bhaviṣyati tathāgataḥ //
22.4 (MMK_22.4_22.7)
yadi nāsti svabhāvaś ca parabhāvaḥ kathaṃ bhavet / svabhāvaparabhāvābhyām ṛte kaḥ sa tathāgataḥ //
22.5
skandhān yady anupādāya bhavet kaścit tathāgataḥ / sa idānīm upādadyād upādāya tato bhavet //
22.6
skandhāṃś cāpy anupādāya nāsti kaścit tathāgataḥ / yaś ca nāsty anupādāya sa upādāsyate katham //
22.7
na bhavaty anupādattam upādānaṃ ca kiṃ cana / na cāsti nirupādānaḥ kathaṃ cana tathāgataḥ //
22.8 (MMK_22.8_22.11)
tattvānyatvena yo nāsti mṛgyamāṇaś ca pañcadhā / upādānena sa kathaṃ prajñapyate tathāgataḥ //
22.9
yad apīdam upādānaṃ tat svabhāvān na vidyate / svabhāvataś ca yan nāsti kutas tat parabhāvataḥ //
22.10
evaṃ śūnyam upādānam upādātā ca sarvaśaḥ / prajñapyate ca śūnyena kathaṃ śūnyas tathāgataḥ //
22.11
śūnyam iti na vaktavyam aśūnyam iti vā bhavet / ubhayaṃ nobhayaṃ ceti prajñaptyarthaṃ tu kathyate //
22.12 (MMK_22.12_22.16)
śāśvatāśāśvatādy atra kutaḥ śānte catuṣṭayam / antānantādi cāpy atra kutaḥ śānte catuṣṭayam //
22.13
ghanagrāho gṛhītas tu yenāstīti tathāgataḥ / nāstīti sa vikalpayan nirvṛtasyāpi kalpayet //
22.14
svabhāvataś ca śūnye 'smiṃś cintā naivopapadyate / paraṃ nirodhād bhavati buddho na bhavatīti vā //
22.15
prapañcayanti ye buddhaṃ prapañcātītam avyayam / te prapañcahatāḥ sarve na paśyanti tathāgatam //
22.16
tathāgato yatsvabhāvas tatsvabhāvam idaṃ jagat / tathāgato niḥsvabhāvo niḥsvabhāvam idaṃ jagat //
23
23.1 (MMK_23.1_23.3)
saṃkalpaprabhavo rāgo dveṣo mohaś ca kathyate / śubhāśubhaviparyāsān saṃbhavanti pratītya hi //
23.2
śubhāśubhaviparyāsān saṃbhavanti pratītya ye / te svabhāvān na vidyante tasmāt kleśā na tattvataḥ //
23.3
ātmano 'stitvanāstitve na kathaṃ cic ca sidhyataḥ / taṃ vināstitvanāstitve kleśānāṃ sidhyataḥ katham //
23.4 (MMK_23.4_23.6)
kasya cid dhi bhavantīme kleśāḥ sa ca na sidhyati / kaścid āho vinā kaṃcit santi kleśā na kasyacit //
23.5
svakāyadṛṣṭivat kleśāḥ kliṣṭe santi na pañcadhā / svakāyadṛṣṭivat kliṣṭaṃ kleśeṣv api na pañcadhā //
23.6
svabhāvato na vidyante śubhāśubhaviparyayāḥ / pratītya katamān kleśāḥ śubhāśubhaviparyayān //
23.7 (MMK_23.7_23.10)
rūpaśabdarasasparśā gandhā dharmāś ca ṣaḍvidham / vastu rāgasya doṣasya mohasya ca vikalpyate //
23.8
rūpaśabdarasasparśā gandhā dharmāś ca kevalāḥ / gandharvanagarākārā marīcisvapnasaṃnibhāḥ //
23.9
aśubhaṃ vā śubhaṃ vāpi kutas teṣu bhaviṣyati / māyāpuruṣakalpeṣu pratibimbasameṣu ca //
23.10
anapekṣya śubhaṃ nāsty aśubhaṃ prajñapayemahi / yat pratītya śubhaṃ tasmāc chubhaṃ naivopapadyate //
23.11 (MMK_23.11_23.14)
anapekṣyāśubhaṃ nāsti śubhaṃ prajñapayemahi / yat pratītyāśubhaṃ tasmād aśubhaṃ naiva vidyate //
23.12
avidyamāne ca śubhe kuto rāgo bhaviṣyati / aśubhe 'vidyamāne ca kuto dveṣo bhaviṣyati //
23.13
anitye nityam ity evaṃ yadi grāho viparyayaḥ / nānityaṃ vidyate śūnye kuto grāho viparyayaḥ //
23.14
anitye nityam ity evaṃ yadi grāho viparyayaḥ / anityam ity api grāhaḥ śūnye kiṃ na viparyayaḥ //
23.15 (MMK_23.15_23.18)
yena gṛhṇāti yo grāho grahītā yac ca gṛhyate / upaśāntāni sarvāṇi tasmād grāho na vidyate //
23.16
avidyamāne grāhe ca mithyā vā samyag eva vā / bhaved viparyayaḥ kasya bhavet kasyāviparyayaḥ //
23.17
na cāpi viparītasya saṃbhavanti viparyayāḥ / na cāpy aviparītasya saṃbhavanti viparyayāḥ //
23.18
na viparyasyamānasya saṃbhavanti viparyayāḥ / vimṛśasva svayaṃ kasya saṃbhavanti viparyayāḥ //
23.19 (MMK_23.19_23.22)
anutpannāḥ kathaṃ nāma bhaviṣyanti viparyayāḥ / viparyayeṣv ajāteṣu viparyayagataḥ kutaḥ //
23.20
na svato jāyate bhāvaḥ parato naiva jāyate / na svataḥ parataś ceti viparyayagataḥ kutaḥ //
23.21
ātmā ca śuci nityaṃ ca sukhaṃ ca yadi vidyate / ātmā ca śuci nityaṃ ca sukhaṃ ca na viparyayaḥ //
23.22
nātmā ca śuci nityaṃ ca sukhaṃ ca yadi vidyate / anātmā 'śucy anityaṃ ca naiva duḥkhaṃ ca vidyate //
23.23 (MMK_23.23_23.25)
evaṃ nirudhyate 'vidyā viparyayanirodhanāt / avidyāyāṃ niruddhāyāṃ saṃskārādyaṃ nirudhyate //
23.24
yadi bhūtāḥ svabhāvena kleśāḥ kecid dhi kasyacit / kathaṃ nāma prahīyeran kaḥ svabhāvaṃ prahāsyati //
23.25
yady abhūtāḥ svabhāvena kleśāḥ kecid dhi kasyacit / kathaṃ nāma prahīyeran ko 'sadbhāvaṃ prahāsyati //
24
24.1 (MMK_24.1_24.4)
yadi śūnyam idaṃ sarvam udayo nāsti na vyayaḥ / caturṇām āryasatyānām abhāvas te prasajyate //
24.2
parijñā ca prahāṇaṃ ca bhāvanā sākṣikarma ca / caturṇām āryasatyānām abhāvān nopapadyate //
24.3
tadabhāvān na vidyante catvāry āryaphalāni ca / phalābhāve phalasthā no na santi pratipannakāḥ //
24.4
saṃgho nāsti na cet santi te 'ṣṭau puruṣapudgalāḥ / abhāvāc cāryasatyānāṃ saddharmo 'pi na vidyate //
24.5 (MMK_24.5_24.7)
dharme cāsati saṃghe ca kathaṃ buddho bhaviṣyati / evaṃ trīṇy api ratnāni bruvāṇaḥ pratibādhase //
24.6
śūnyatāṃ phalasadbhāvam adharmaṃ dharmam eva ca / sarvasaṃvyavahārāṃś ca laukikān pratibādhase //
24.7
atra brūmaḥ śūnyatāyāṃ na tvaṃ vetsi prayojanam / śūnyatāṃ śūnyatārthaṃ ca tata evaṃ vihanyase //
24.8 (MMK_24.8_24.11)
dve satye samupāśritya buddhānāṃ dharmadeśanā / lokasaṃvṛtisatyaṃ ca satyaṃ ca paramārthataḥ //
24.9
ye 'nayor na vijānanti vibhāgaṃ satyayor dvayoḥ / te tattvaṃ na vijānanti gambhīraṃ buddhaśāsane //
24.10
vyavahāram anāśritya paramārtho na deśyate / paramārtham anāgamya nirvāṇaṃ nādhigamyate //
24.11
vināśayati durdṛṣṭā śūnyatā mandamedhasam / sarpo yathā durgṛhīto vidyā vā duṣprasādhitā //
24.12 (MMK_24.12_24.15)
ataś ca pratyudāvṛttaṃ cittaṃ deśayituṃ muneḥ / dharmaṃ matvāsya dharmasya mandair duravagāhatām //
24.13
śūnyatāyām adhilayaṃ yaṃ punaḥ kurute bhavān / doṣaprasaṅgo nāsmākaṃ sa śūnye nopapadyate //
24.14
sarvaṃ ca yujyate tasya śūnyatā yasya yujyate / sarvaṃ na yujyate tasya śūnyaṃ yasya na yujyate //
24.15
sa tvaṃ doṣān ātmanīyān asmāsu paripātayan / aśvam evābhirūḍhaḥ sann aśvam evāsi vismṛtaḥ //
24.16 (MMK_24.16_24.19)
svabhāvād yadi bhāvānāṃ sadbhāvam anupaśyasi / ahetupratyayān bhāvāṃs tvam evaṃ sati paśyasi //
24.17
kāryaṃ ca kāraṇaṃ caiva kartāraṃ karaṇaṃ kriyām / utpādaṃ ca nirodhaṃ ca phalaṃ ca pratibādhase //
24.18
yaḥ pratītyasamutpādaḥ śūnyatāṃ tāṃ pracakṣmahe / sā prajñaptir upādāya pratipat saiva madhyamā //
24.19
apratītya samutpanno dharmaḥ kaścin na vidyate / yasmāt tasmād aśūnyo hi dharmaḥ kaścin na vidyate //
24.20 (MMK_24.20_24.23)
yady aśūnyam idaṃ sarvam udayo nāsti na vyayaḥ / caturṇām āryasatyānām abhāvas te prasajyate //
24.21
apratītya samutpannaṃ kuto duḥkhaṃ bhaviṣyati / anityam uktaṃ duḥkhaṃ hi tat svābhāvye na vidyate //
24.22
svabhāvato vidyamānaṃ kiṃ punaḥ samudeṣyate / tasmāt samudayo nāsti śūnyatāṃ pratibādhataḥ //
24.23
na nirodhaḥ svabhāvena sato duḥkhasya vidyate / svabhāvaparyavasthānān nirodhaṃ pratibādhase //
24.24 (MMK_24.24_24.27)
svābhāvye sati mārgasya bhāvanā nopapadyate / athāsau bhāvyate mārgaḥ svābhāvyaṃ te na vidyate //
24.25
yadā duḥkhaṃ samudayo nirodhaś ca na vidyate / mārgo duḥkhanirodhatvāt katamaḥ prāpayiṣyati //
24.26
svabhāvenāparijñānaṃ yadi tasya punaḥ katham / parijñānaṃ nanu kila svabhāvaḥ samavasthitaḥ //
24.27
prahāṇasākṣātkaraṇe bhāvanā caivam eva te / parijñāvan na yujyante catvāry api phalāni ca //
24.28 (MMK_24.28_24.30)
svabhāvenānadhigataṃ yat phalaṃ tat punaḥ katham / śakyaṃ samadhigantuṃ syāt svabhāvaṃ parigṛhṇataḥ //
24.29
phalābhāve phalasthā no na santi pratipannakāḥ / saṃgho nāsti na cet santi te 'ṣṭau puruṣapudgalāḥ //
24.30
abhāvāc cāryasatyānāṃ saddharmo 'pi na vidyate / dharme cāsati saṃghe ca kathaṃ buddho bhaviṣyati //
24.31 (MMK_24.31_24.33)
apratītyāpi bodhiṃ ca tava buddhaḥ prasajyate / apratītyāpi buddhaṃ ca tava bodhiḥ prasajyate //
24.32
yaś cābuddhaḥ svabhāvena sa bodhāya ghaṭann api / na bodhisattvacaryāyāṃ bodhiṃ te 'dhigamiṣyati //
24.33
na ca dharmam adharmaṃ vā kaścij jātu kariṣyati / kim aṣūnyasya kartavyaṃ svabhāvaḥ kriyate na hi //
24.34 (MMK_24.34_24.40)
vinā dharmam adharmaṃ ca phalaṃ hi tava vidyate / dharmādharmanimittaṃ ca phalaṃ tava na vidyate //
24.35
dharmādharmanimittaṃ vā yadi te vidyate phalam / dharmādharmasamutpannam aśūnyaṃ te kathaṃ phalam //
24.36
sarvasaṃvyvahārāṃś ca laukikān pratibādhase / yat pratītyasamutpādaśūnyatāṃ pratibādhase //
24.37
na kartavyaṃ bhavet kiṃcid anārabdhā bhavet kriyā / kārakaḥ syād akurvāṇaḥ śūnyatāṃ pratibādhataḥ //
24.38
ajātam aniruddhaṃ ca kūṭasthaṃ ca bhaviṣyati / vicitrābhir avasthābhiḥ svabhāve rahitaṃ jagat //
24.39
asaṃprāptasya ca prāptir duḥkhaparyantakarma ca / sarvakleśaprahāṇaṃ ca yady aśūnyaṃ na vidyate //
24.40
yaḥ pratītyasamutpādaṃ paśyatīdaṃ sa paśyati / duḥkhaṃ samudayaṃ caiva nirodhaṃ mārgam eva ca //
25
25.1 (MMK_25.1_25.4)
yadi śūnyam idaṃ sarvam udayo nāsti na vyayaḥ / prahāṇād vā nirodhād vā kasya nirvāṇam iṣyate //
25.2
yady aśūnyam idaṃ sarvam udayo nāsti na vyayaḥ / prahāṇād vā nirodhād vā kasya nirvāṇam iṣyate //
25.3
aprahīṇam asaṃprāptam anucchinnam aśāśvatam / aniruddham anutpannam etan nirvāṇam ucyate //
25.4
bhāvas tāvan na nirvāṇaṃ jarāmaraṇalakṣaṇam / prasajyetāsti bhāvo hi na jarāmaraṇaṃ vinā //
25.5 (MMK_25.5_25.8)
bhāvaś ca yadi nirvāṇaṃ nirvāṇaṃ saṃskṛtaṃ bhavet / nāsaṃskṛto hi vidyate bhāvaḥ kva cana kaś cana //
25.6
bhāvaś ca yadi nirvāṇam anupādāya tat katham / nirvāṇaṃ nānupādāya kaścid bhāvo hi vidyate //
25.7
bhāvo yadi na nirvāṇam abhāvaḥ kiṃ bhaviṣyati / nirvāṇaṃ yatra bhāvo na nābhāvas tatra vidyate //
25.8
yady abhāvaś ca nirvāṇam anupādāya tat katham / nirvāṇaṃ na hy abhāvo 'sti yo 'nupādāya vidyate //
25.9 (MMK_25.9_25.12)
ya ājavaṃjavībhāva upādāya pratītya vā / so 'pratītyānupādāya nirvāṇam upadiśyate //
25.10
prahāṇaṃ cābravīc chāstā bhavasya vibhavasya ca / tasmān na bhāvo nābhāvo nirvāṇam iti yujyate //
25.11
bhaved abhāvo bhāvaś ca nirvāṇam ubhayaṃ yadi / bhaved abhāvo bhāvaś ca mokṣas tac ca na yujyate //
25.12
bhaved abhāvo bhāvaś ca nirvāṇam ubhayaṃ yadi / nānupādāya nirvāṇam upādāyobhayaṃ hi tat //
25.13 (MMK_25.13_25.16)
bhaved abhāvo bhāvaś ca nirvāṇam ubhayaṃ katham / asaṃskṛtaṃ hi nirvāṇaṃ bhāvābhāvau ca saṃskṛtau //
25.14
bhaved abhāvo bhāvaś ca nirvāṇa ubhayaṃ katham / tayor abhāvo hy ekatra prakāśatamasor iva //
25.15
naivābhāvo naiva bhāvo nirvāṇam iti yā 'ñjanā / abhāve caiva bhāve ca sā siddhe sati sidhyati //
25.16
naivābhāvo naiva bhāvo nirvāṇaṃ yadi vidyate / naivābhāvo naiva bhāva iti kena tad ajyate //
25.17 (MMK_25.17_25.20)
paraṃ nirodhād bhagavān bhavatīty eva nājyate / na bhavaty ubhayaṃ ceti nobhayaṃ ceti nājyate //
25.18
tiṣṭhamāno 'pi bhagavān bhavatīty eva nājyate / na bhavaty ubhayaṃ ceti nobhayaṃ ceti nājyate //
25.19
na saṃsārasya nirvāṇāt kiṃcid asti viśeṣaṇam / na nirvāṇasya saṃsārāt kiṃcid asti viśeṣaṇam //
25.20
nirvāṇasya ca yā koṭiḥ koṭiḥ saṃsaraṇasya ca / na tayor antaraṃ kiṃcit susūkṣmam api vidyate //
25.21 (MMK_25.21_25.24)
paraṃ nirodhād antādyāḥ śāśvatādyāś ca dṛṣṭayaḥ / nirvāṇam aparāntaṃ ca pūrvāntaṃ ca samāśritāḥ //
25.22
śūnyeṣu sarvadharmeṣu kim anantaṃ kim antavat / kim anantam antavac ca nānantaṃ nāntavac ca kim //
25.23
kiṃ tad eva kim anyat kiṃ śāśvataṃ kim aśāśvatam / aśāśvataṃ śāśvataṃ ca kiṃ vā nobhayam apy atha //
25.24
sarvopalambhopaśamaḥ prapañcopaśamaḥ śivaḥ / na kva cit kasyacit kaścid dharmo buddhena deśitaḥ //
26
26.1 (MMK_26.1_26.4)
punarbhavāya saṃskārān avidyānivṛtas tridhā / abhisaṃskurute yāṃs tair gatiṃ gacchati karmabhiḥ //
26.2
vijñānaṃ saṃniviśate saṃskārapratyayaṃ gatau / saṃniviṣṭe 'tha vijñāne nāmarūpaṃ niṣicyate //
26.3
niṣikte nāmarūpe tu ṣaḍāyatanasaṃbhavaḥ / ṣaḍāyatanam āgamya saṃsparśaḥ saṃpravartate //
26.4
cakṣuḥ pratītya rūpaṃ ca samanvāhāram eva ca / nāmarūpaṃ pratītyaivaṃ vijñānaṃ saṃpravartate //
26.5 (MMK_26.5_26.8)
saṃnipātas trayāṇāṃ yo rūpavijñānacakṣuṣām / sparśaḥ sa tasmāt sparśāc ca vedanā saṃpravartate //
26.6
vedanāpratyayā tṛṣṇā vedanārthaṃ hi tṛṣyate / tṛṣyamāṇa upādānam upādatte caturvidham //
26.7
upādāne sati bhava upādātuḥ pravartate / syād dhi yady anupādāno mucyeta na bhaved bhavaḥ //
26.8
pañca skandhāḥ sa ca bhavo bhavāj jātiḥ pravartate / jarāmaraṇaduḥkhādi śokāḥ saparidevanāḥ //
26.9 (MMK_26.9_26.12)
daurmanasyam upāyāsā jāter etat pravartate / kevalasyaivam etasya duḥkhaskandhasya saṃbhavaḥ //
26.10
saṃsāramūlaṃ saṃskārān avidvān saṃskaroty ataḥ / avidvān kārakas tasmān na vidvāṃs tattvadarśanāt //
26.11
avidyāyāṃ niruddhāyāṃ saṃskārāṇām asaṃbhavaḥ / avidyāyā nirodhas tu jñānasyāsyaiva bhāvanāt //
26.12
tasya tasya nirodhena tat tan nābhipravartate / duḥkhaskandhaḥ kevalo 'yam evaṃ samyag nirudhyate //
27
27.1 (MMK_27.1_27.4)
abhūm atītam adhvānaṃ nābhūvam iti dṛṣṭayaḥ / yās tāḥ śāśvatalokādyāḥ pūrvāntaṃ samupāśritāḥ //
27.2
dṛṣṭayo na bhaviṣyāmi kim anyo 'nāgate 'dhvani / bhaviṣyāmīti cāntādyā aparāntaṃ samāśritāḥ //
27.3
abhūm atītam adhvānam ity etan nopapadyate / yo hi janmasu pūrveṣu sa eva na bhavaty ayam //
27.4
sa evātmeti tu bhaved upādānaṃ viśiṣyate / upādānavinirmukta ātmā te katamaḥ punaḥ //
27.5 (MMK_27.5_27.8)
upādānavinirmukto nāsty ātmeti kṛte sati / syād upādānam evātmā nāsti cātmeti vaḥ punaḥ //
27.6
na copādānam evātmā vyeti tat samudeti ca / kathaṃ hi nāmopādānam upādātā bhaviṣyati //
27.7
anyaḥ punar upādānād ātmā naivopapadyate / gṛhyeta hy anupādāno yady anyo na ca gṛhyate //
27.8
evaṃ nānya upādānān na copādānam eva saḥ / ātmā nāsty anupādāno nāpi nāsty eṣa niścayaḥ //
27.9 (MMK_27.9_27.12)
nābhūm atītam adhvānam ity etan nopapadyate / yo hi janmasu pūrveṣu tato 'nyo na bhavaty ayam //
27.10
yadi hy ayaṃ bhaved anyaḥ pratyākhyāyāpi taṃ bhavet / tathaiva ca sa saṃtiṣṭhet tatra jāyeta cāmṛtaḥ //
27.11
ucchedaḥ karmaṇāṃ nāśaḥ kṛtam anyena karma ca / pratisaṃvedayed anya evam ādi prasajyate //
27.12
nāpy abhūtvā samudbhūto doṣo hy atra prasajyate / kṛtako vā bhaved ātmā saṃbhūto vāpy ahetukaḥ //
27.13 (MMK_27.13_27.16)
evaṃ dṛṣṭir atīte yā nābhūm aham abhūm aham / ubhayaṃ nobhayaṃ ceti naiṣā samupapadyate //
27.14
adhvany anāgate kiṃ nu bhaviṣyāmīti darśanam / na bhaviṣyāmi cety etad atītenādhvanā samam //
27.15
sa devaḥ sa manuṣyaś ced evaṃ bhavati śāśvatam / anutpannaś ca devaḥ syāj jāyate na hi śāśvatam //
27.16
devād anyo manuṣyaś ced aśāśvatam ato bhavet / devād anyo manuṣyaś cet saṃtatir nopapadyate //
27.17 (MMK_27.17_27.19)
divyo yady ekadeśaḥ syād ekadeśaś ca mānuṣaḥ / aśāśvataṃ śāśvataṃ ca bhavet tac ca na yujyate //
27.18
aśāśvataṃ śāśvataṃ ca prasiddham ubhayaṃ yadi / siddhe na śāśvataṃ kāmaṃ naivāśāśvatam ity api //
27.19
kutaścid āgataḥ kaścit kiṃcid gacchet punaḥ kva cit / yadi tasmād anādis tu saṃsāraḥ syān na cāsti saḥ //
27.20 (MMK_27.20_27.22)
nāsti cec chāśvataḥ kaścit ko bhaviṣyaty aśāśvataḥ / śāśvato 'śāśvataś cāpi dvābhyām ābhyāṃ tiraskṛtaḥ //
27.21
antavān yadi lokaḥ syāt paralokaḥ kathaṃ bhavet / athāpy anantavāl lokaḥ paralokaḥ kathaṃ bhavet //
27.22
skandhānām eṣa saṃtāno yasmād dīpārciṣām iva / tasmān nānantavattvaṃ ca nāntavattvaṃ ca yujyate //
27.23 (MMK_27.23_27.25)
pūrve yadi ca bhajyerann utpadyeran na cāpy amī / skandhāḥ skandhān pratītyemān atha loko 'ntavān bhavet //
27.24
pūrve yadi na bhajyerann utpadyeran na cāpyamī / skandhāḥ skandhān pratītyemāl loko 'nanto bhaved atha //
27.25
antavān ekadeśaś ced ekadeśas tv anantavān / syād antavān anantaś ca lokas tac ca na yujyate //
27.26 (MMK_27.26_27.30)
kathaṃ tāvad upādātur ekadeśo vinaṅkṣyate / na naṅkṣyate caikadeśa evaṃ caitan na yujyate //
27.27
upādānaikadeśaś ca kathaṃ nāma vinaṅkṣyate / na naṅkṣyate caikadeśo naitad apy upapadyate //
27.28
antavac cāpy anantaṃ ca prasiddham ubhayaṃ yadi / siddhe naivāntavat kāmaṃ naivānantavad ity api //
27.29
atha vā sarvabhāvānāṃ śūnyatvāc chāśvatādayaḥ / kva kasya katamāḥ kasmāt saṃbhaviṣyanti dṛṣṭayaḥ //
27.30
sarvadṛṣṭiprahāṇāya yaḥ saddharmam adeśayat / anukampām upādāya taṃ namasyāmi gautamam //