1
3,i (ViṃśV_3,i_3,iii)
māhāyāne traidhātukaṃ vijñaptimātraṃ vyavasthāpyate । “cittamātraṃ bho jinaputrā yad uta traidhātukam” iti sūtrāt । cittaṃ mano vijñānaṃ vijñaptiś ceti paryāyāḥ । cittam atra sasaṃprayogam abhipretam । mātram ity arthapratiṣedhārtham ।
3,ii
vijñaptimātram evedam asadarthāvabhāsanāt /
yadvat taimirikasyāsatkeśoṇḍūkādidarśanam // 1 //
3,iii
nārthaḥ kaścid asti ।
2
3,iv (ViṃśV_3,iv_3,vi)
atra codyate:
3,v
na deśakālaniyamaḥ saṃtānāniyamo na ca /
na ca kṛtyakriyā yuktā vijñaptir yadi nārthataḥ // 2 //
3,vi
kim uktaṃ bhavati ? yadi vinā rūpādyarthena rūpādivijñaptir utpadyate na rūpādyarthāt, kasmāt kvacid deśa utpadyate, na sarvatra ? tatraiva ca deśe kadācid utpadyate, na sarvadā । taddeśakālapratiṣṭhitānāṃ sarveṣāṃ saṃtānāniyama utpadyate, na kevalam ekasya, yathā taimirikāṇāṃ saṃtāne keśādyābhāso, nānyeṣām ।
3,vii (ViṃśV_3,vii)
kasmād yat taimirikaiḥ keśabhramarādi dṛśyate, tena keśādikriyā na kriyate, na ca tadanyair na kriyate ? yad annapānavastraviṣāyudhādi svapne dṛśyate, tenānnādikriyā na kriyate, na ca tadanyair na kriyate । gandharvanagareṇāsattvān nagarakriyā na kriyate, na ca tadanyair na kriyate । vinārthena eṣv asatsamāneṣu deśakāla<S 35>niyamaḥ saṃtānāniyamaḥ kṛtyakriyā ca na yujyate ।
<Silk p. 37>
3
37,i (ViṃśV_37,i_37,iii)
na khalu na yujyate, yasmāt:
37,ii
deśādiniyamaḥ siddhaḥ svapnavat ...
37,iii
svapna iva svapnavat । kathaṃ tāvat svapne vināpy arthena kvacid eva deśe kiṃcid grāmārāmastrīpurūṣādikaṃ dṛśyate, na sarvatra । tatraiva ca deśe kadācid dṛśyate, na sarvakālam । iti siddho vināpy arthena deśakālaniyamaḥ ।
<S 39>
39,i (ViṃśV_39,i_41,i)
... pretavat punaḥ /
saṃtānāniyamaḥ ...
<L 4>
39,ii
siddha iti vartate । pretānām iva pretavat । kathaṃ siddhaḥ ? samaṃ —
39,iii
... sarvaiḥ pūyanadyādidarśane // 3 //
<S 41>
41,i
pūyapūrṇā nadī pūyanadī । ghṛtaghaṭavat । tulyakarmavipākāvasthā hi pretāḥ sarve 'pi pūyapūrṇāṃ nadīṃ paśyanti, naika eva । yathā pūyapūrṇām evaṃ mūtrapurīṣādipūrṇāṃ daṇḍāsidharaiś ca puruṣair adhiṣṭhitām ity ādigrahaṇena । evaṃ saṃtānāniyamo vijñaptīnām asaty apy arthe siddhaḥ ।
<S 43>
4
43,i (ViṃśV_43,i_47,i)
svapnopaghātavat kṛtyakriyā ...
43,ii
siddheti veditavyam । yathā svapne dvayasamāpattim antareṇa śukravisargalakṣaṇaḥ svapnopaghātaḥ । evaṃ tāvad anyānyair dṛṣṭāntair deśakālaniyamādicatuṣṭayaṃ siddham ।
<S 45>
45,i
... narakavat punaḥ /
sarvaṃ ...
45,ii
siddham iti veditavyam । narakeṣv iva narakavat । kathaṃ siddham ।
<S 47>
47,i
... narakapālādidarśane taiś ca bādhane // 4 //
47,ii (ViṃśV_47,ii_49,i)
yathā hi narakeṣu nārakāṇāṃ narakapālādidarśanaṃ deśakālaniyamena siddham । śvavāyasāyasaparvatādyāgamanagamanadarśanaṃ cety ādigrahaṇena । sarveṣāṃ ca, naikasyaiva । taiś ca tadbādhanaṃ siddham asatsv api narakapālādiṣu samānasvakarmavipākādhipatyāt । tathānyatrāpi sarvam etad deśakālaniyamādicatuṣṭayaṃ siddham iti veditavyam ।
<S 49>
49,i
kiṃ punaḥ kāraṇaṃ narakapālās te ca śvāno vāyasāś ca sattvā neṣyante ?
49,ii (ViṃśV_49,ii)
ayogāt । na hi te nārakā yujyante, tathaiva tadduḥkhāpratisaṃvedanāt । parasparaṃ yātayatām “ime nārakāḥ, ime narakapālāḥ” iti vyavasthā na syāt । tulyākṛtipramāṇabalānāṃ ca parasparaṃ yātayatāṃ na tathā bhayaṃ syāt । dāhaduḥkhaṃ ca pradīptāyām ayomayyāṃ bhūmāv asahamānāḥ kathaṃ tatra parān yātayeyuḥ ? anārakāṇāṃ vā narake kutaḥ saṃbhavaḥ ?
<S 51>
5
51,i (ViṃśV_51,i_53,ii)
kathaṃ tāvat tiraścāṃ svarge saṃbhavaḥ ? evaṃ narakeṣu tiryakpretaviśeṣāṇāṃ narakapālādīnāṃ saṃbhavaḥ syāt ।
<S 53>
53,i
tiraścāṃ saṃbhavaḥ svarge yathā na narake tathā /
na pretānāṃ yatas tajjaṃ duḥkhaṃ nānubhavanti te // 5 //
53,ii
ye hi tiryañcaḥ svarge saṃbhavanti, te tadbhājanalokasukhasaṃvartanīyena karmaṇā tatra saṃbhūtās tajjaṃ sukhaṃ pratyanubhavanti । na caivaṃ narakapālādayo nārakaṃ duḥkhaṃ pratyanubhavanti । tasmān na tiraścāṃ saṃbhavo yuktaḥ, nāpi pretānām ।
<S 55>
6
55,i (ViṃśV_55,i_57,ii)
teṣāṃ tarhi <L 5> nārakāṇāṃ karmabhis tatra bhūtaviśeṣāḥ saṃbhavanti varṇākṛtipramāṇabalaviśiṣṭāḥ, ye narakapālādisaṃjñāṃ pratilabhante । tathā ca pariṇamanti yad vividhāṃ hastavikṣepādikriyāṃ kurvanto dṛśyante bhayotpādanārtham, yathā meṣākṛtayaḥ parvatā āgacchanto gacchantaḥ, ayaḥśālmalīvane ca kaṇṭakā adhomukhībhavanta ūrdhvamukhībhavantaś ceti । na te na saṃbhavanty eva ।
<S 57>
57,i
yadi tatkarmabhis tatra bhūtānāṃ saṃbhavas tathā /
iṣyate pariṇāmaś ca kiṃ vijñānasya neṣyate // 6 //
57,ii
vijñānasyaiva tatkarmabhis tathā pariṇāmaḥ kasmān neṣyate ? kiṃ punar bhūtāni kalpyante ? api ca:
<S 59>
7
59,i (ViṃśV_59,i_61,i)
karmaṇo vāsanānyatra phalam anyatra kalpyate /
tatraiva neṣyate yatra vāsanā kiṃ nu kāraṇam // 7 //
59,ii
yena hi karmaṇā nārakāṇāṃ tatra tādṛśo bhūtānāṃ saṃbhavaḥ kalpyate pariṇāmaś ca, tasya karmaṇo vāsanā teṣāṃ vijñānasaṃtānasaṃniviṣṭā, nānyatra । yatraiva ca vāsanā, tatraiva tasyāḥ phalaṃ tādṛśo vijñānapariṇāmaḥ kiṃ neṣyate ? yatra vāsanā nāsti, tatra tasyāḥ phalaṃ kalpyata iti kim atra kāraṇam ?
<S 61>
61,i
āgamaḥ kāraṇam । yadi vijñānam eva rūpādipratibhāsaṃ syāt, na rūpādiko 'rthaḥ, tadā rūpādyāyatanāstitvaṃ bhagavatā noktaṃ syāt ।
<S 63>
8
63,i (ViṃśV_63,i_65,ii)
akāraṇam etat, yasmāt:
63,ii
rūpādyāyatanāstitvaṃ tadvineyajanaṃ prati /
abhiprāyavaśād uktam upapādukasattvavat // 8 //
63,iii
yathā “asti sattva upapādukaḥ” ity uktaṃ bhagavatā'bhiprāyavaśāc cittasaṃtatyanucchedam āyatyām abhipretya ।
<S 65>
65,i
“nāstīha sattva ātmā vā dharmās tv ete sahetukāḥ /”
65,ii
iti vacanāt । evaṃ rūpādyāyatanāstitvam apy uktaṃ bhagavatā taddeśanāvineyajanam adhikṛtya, ity ābhiprāyikaṃ tad vacanam ।
<S 67>
9
67,i (ViṃśV_67,i_69,i)
ko 'trābhiprāyaḥ ।
67,ii
yataḥ svabījād vijñaptir yadābhāsā pravartate /
dvividhāyatanatvena te tasyā munir abravīt // 9 //
<S 69>
69,i
kim uktaṃ bhavati ? rūpapratibhāsā vijñaptir yataḥ svabījāt pariṇāmaviśeṣaprāptād utpadyate tac ca bījam, yatpratibhāsā ca sā, te tasyā vijñapteś cakṣūrūpāyatanatvena <L 6> yathākramaṃ bhagavān abravīt । evaṃ yāvat spraṣṭavyapratibhāsā vijñaptir yataḥ svabījāt pariṇāmaviśeṣaprāptād utpadyate tac ca bījam, yatpratibhāsā ca sā, te tasyā kāyaspraṣṭavyāyatanatvena yathākramaṃ bhagavān abravīt । ity ayam abhiprāyaḥ ।
<S 71>
10
71,i (ViṃśV_71,i_71,iii)
evaṃ punar abhiprāyavaśena deśayitvā ko guṇāḥ ?
71,ii
tathā pudgalanairātmyapraveśo hi ...
71,iii
tathā hi deśyamāne pudgalanairātmyaṃ praviśanti । dvayaṣaṭkābhyāṃ vijñānaṣaṭkaṃ pravartate । na tu kaścid eko draṣṭāsti, na yāvan mantā, ity evaṃ viditvā ye pudgalanairātmyadeśanāvineyāḥ, te pudgalanairātmyaṃ praviśanti ।
<S 73>
73,i (ViṃśV_73,i_77,ii)
... anyathā punaḥ /
deśanā dharmanairātmyapraveśaḥ ...
73,ii
anyatheti vijñaptimātradeśanā । kathaṃ dharmanairātmyapraveśaḥ ? vijñaptimātram idaṃ rūpādidharmapratibhāsam utpadyate, na tu rūpādilakṣaṇo dharmaḥ kaścid astīti viditvā ।
<S 75>
75,i
yadi tarhi sarvathā dharmo nāsti, tad api vijñaptimātraṃ nāsti । iti kathaṃ tarhi vyavasthāpyate ?
<S 77>
77,i
na khalu sarvathā dharmo nāstīty evaṃ dharmanairātmyapraveśo bhavati । api tu:
77,ii
... kalpitātmanā // 10 //
<S 79>
79,i (ViṃśV_79,i)
yo bālair dharmāṇāṃ svabhāvo grāhyagrāhakādiḥ parikalpitaḥ, tena kalpitenātmanā teṣāṃ nairātmyam । na tv anabhilāpyenātmanā, yo buddhānāṃ viṣaya iti । evaṃ vijñaptimātrasyāpi vijñaptyantaraparikalpitenātmanā nairātmyapraveśād vijñaptimātravyavasthāpanayā sarvadharmāṇāṃ nairātmyapraveśo bhavati, na tu sarvathā tadastitvāpavādāt । itarathā hi vijñapter api vijñaptyantaram arthaḥ syāt, iti vijñaptimātratvaṃ na sidhyeta, arthavatītvād vijñaptīnām ।
<S 81>
11
81,i (ViṃśV_81,i_85,i)
kathaṃ punar idaṃ pratyetavyam: anenābhiprāyeṇa bhagavatā rūpādyāyatanāstitvam uktam, na punaḥ santy eva tāni, yāni rūpādivijñaptīnāṃ pratyekaṃ viṣayībhavantīti ?
<S 83>
83,i
yasmāt:
83,ii
na tad ekaṃ na cānekaṃ viṣayaḥ paramāṇuśaḥ /
na ca te saṃhatā yasmāt paramāṇur na sidhyati // 11 //
<S 85>
85,i
iti kim uktaṃ bhavati ? yat tadrūpādikam āyatanaṃ rūpādivijñaptīnāṃ pratyekaṃ viṣayaḥ syāt, tad ekaṃ vā syāt, yathā'vayavirūpaṃ kalpyate vaiśeṣikaiḥ, anekaṃ vā paramāṇuśaḥ, saṃhatā vā ta eva paramāṇavaḥ । na tāvad ekaṃ viṣayo bhavati, avayavebhyo 'nyasyāvayavirūpasya kvacid apy agrahaṇāt । nāpy anekam, paramāṇūnāṃ <L 7> pratyekam agrahaṇāt । nāpi te saṃhatā viṣayībhavanti, yasmāt paramāṇur ekaṃ dravyaṃ na sidhyati ।
<S 87>
12
87,i (ViṃśV_87,i_89,ii)
kathaṃ na sidhyati ?
87,ii
yasmāt:
87,iii
ṣaṭkena yugapadyogāt paramāṇoḥ ṣaḍaṃśatā /
87,iv
ṣaḍbhyo digbhyaḥ ṣaḍbhiḥ paramāṇubhir yugapadyoge sati paramāṇoḥ ṣaḍaṃśatā prāpnoti, ekasya yo deśas tatrānyasyāsaṃbhavāt ।
<S 89>
89,i
ṣaṇṇāṃ samānadeśatvāt piṇḍaḥ syād aṇumātrakaḥ // 12 //
89,ii
atha ya evaikasya paramāṇor deśaḥ, sa eva ṣaṇṇām । tena sarveṣāṃ samānadeśatvāt sarvaḥ piṇḍaḥ paramāṇumātraḥ syāt parasparāvyatirekād iti na kaścit piṇḍo dṛśyaḥ syāt । naiva hi paramāṇavaḥ saṃyujyante, niravayavatvāt । mā bhūd eṣa doṣaprasaṅgaḥ, saṃghātās tu parasparaṃ saṃyujyanta iti kāśmīravaibhāṣikās ta idaṃ praṣṭavyāḥ: yaḥ paramāṇūnāṃ saṃghātaḥ, na sa tebhyo 'rthāntaram iti,
<S 91>
13
91,i (ViṃśV_91,i_91,iv)
paramāṇor asaṃyogāt tatsaṃghāte 'sti kasya saḥ /
91,ii
saṃyoga iti vartate ।
91,iii
na cānavayavatvena tatsaṃyogo na sidhyati // 13 //
91,iv
atha saṃghātā apy anyonyaṃ na saṃyujyante । na tarhi paramāṇūnāṃ niravayavatvāt saṃyogo na sidhyatīti vaktavyam, sāvayavasyāpi saṃghātasya saṃyogānabhyupagamāt । ataḥ paramāṇur ekaṃ dravyaṃ na sidhyati । yadi ca paramāṇoḥ saṃyoga iṣyate yadi vā neṣyate:
<S 93>
14
93,i (ViṃśV_93,i_95,i)
digbhāgabhedo yasyāsti tasyaikatvaṃ na yujyate /
93,ii
anyo hi paramāṇoḥ pūrvadigbhāgo yāvad adhodigbhāga iti digbhāgabhede sati kathaṃ tadātmakasya paramāṇor ekatvaṃ yokṣyate ?
93,iii
chāyāvṛtī kathaṃ vā ...
<S 95>
95,i
yady ekaikasya paramāṇor digbhāgabhedo na syāt, ādityodaye katham anyatra pārśve chāyā bhavati, anyatrātapaḥ ? na hi tasyānyaḥ pradeśo 'sti, yatrātapo na syāt । āvaraṇaṃ ca kathaṃ bhavati paramāṇoḥ paramāṇvantareṇa, yadi digbhāgabhedo neṣyate ? na hi kaścid anyaḥ parabhāgo 'sti, yatrāgamanād anyenānyasya pratighātaḥ syāt । asati ca pratighāte sarveṣāṃ samānadeśatvāt sarvaḥ saṃghātaḥ <L 8> paramāṇumātraḥ syād ity uktam ।
<S 97>
97,i (ViṃśV_97,i_101,iii)
kim evaṃ neṣyate: piṇḍasya te chāyāvṛtī, na paramāṇor iti ?
97,ii
kiṃ khalu paramāṇubhyo 'nyaḥ piṇḍa iṣyate, yasya te syātām ?
97,iii
nety āha:
<S 99>
99,i
... anyo na piṇḍaś cen na tasya te // 14 //
99,ii
yadi nānyaḥ paramāṇubhyaḥ piṇḍa iṣyate, na te tasyeti siddhaṃ bhavati ।
99,iii
saṃniveśaparikalpa eṣaḥ । “paramāṇuḥ, saṃghātaḥ” iti vā kim anayā cintayā ? lakṣaṇaṃ tu rūpādīnāṃ na pratiṣidhyate ।
<S 101>
101,i
kiṃ punas teṣāṃ lakṣaṇam ?
101,ii
cakṣurādiviṣayatvaṃ nīlāditvaṃ ca ।
101,iii
tad evedaṃ saṃpradhāryate: yat tac cakṣurādīnāṃ viṣayo nīlapītādikam iṣyate, kiṃ tad ekaṃ dravyam, atha vā tad anekam? iti ।
<S 103>
15
103,i (ViṃśV_103,i_105,i)
kiṃ cātaḥ ।
103,ii
anekatve doṣa uktaḥ ।
103,iii
ekatve na krameṇetir yugapan na grahāgrahau /
vicchinnānekavṛttiś ca sūkṣmānīkṣā ca no bhavet // 15 //
<S 105>
105,i
yadi yāvad vicchinnaṃ nīlādikaṃ cakṣuṣo viṣayas tad ekaṃ dravyaṃ kalpyate, pṛthivyāṃ krameṇetir na syāt, gamanam ity arthaḥ । sakṛtpādakṣepeṇa sarvasya gatatvāt । arvāgbhāgasya ca grahaṇaṃ parabhāgasya cāgrahaṇaṃ yugapan na syāt । na hi tasyaiva tadānīṃ grahaṇaṃ cāgrahaṇaṃ ca yuktam ।
<S 107>
107,i (ViṃśV_107,i_109,i)
vicchinnasya cānekasya hastyaśvādikasyaikatra vṛttir na syāt । yatraiva hy ekam, tatraivāparam, iti kathaṃ tayor viccheda iṣyate ? kathaṃ vā tad ekam, yat prāptaṃ ca tābhyāṃ na ca prāptam, antarāle tacchūnyagrahaṇāt ? sūkṣmāṇāṃ codakajantūnāṃ sthūlaiḥ samānarūpāṇām anīkṣaṇaṃ na syāt, yadi lakṣaṇabhedād eva dravyāntaratvaṃ kalpyate, nānyathā ।
<S 109>
109,i
tasmād avaśyaṃ paramāṇuśo bhedaḥ kalpayitavyaḥ । sa caiko na sidhyati । tasyāsiddhau rūpādīnāṃ cakṣurādiviṣayatvam asiddham, iti siddhaṃ vijñaptimātraṃ bhavatīti ।
<S 111>
16
111,i (ViṃśV_111,i_115,i)
pramāṇavaśād astitvaṃ nāstitvaṃ vā nirdhāryate, sarveṣāṃ ca pramāṇānāṃ pratyakṣaṃ pramāṇaṃ gariṣṭham । ity asaty arthe katham iyaṃ buddhir bhavati “pratyakṣam” iti ?
<S 113>
113,i
pratyakṣabuddhiḥ svapnādau yathā ...
113,ii
vināpy artheneti pūrvam eva jñāpitam ।
113,iii
... sā ca yadā tadā /
na so 'rtho dṛśyate tasya pratyakṣatvaṃ kathaṃ matam // 16 //
<S 115>
115,i
yadā ca sā pratyakṣabuddhir bhavati “idaṃ me pratyakṣam” iti, tadā na so 'rtho dṛśyate, manovijñānenaiva paricchedāc, cakṣurvijñānasya ca tadā niruddhatvāt । iti kathaṃ tasya pratyakṣatvam iṣṭam ? viśeṣeṇa tu kṣaṇikavādinaḥ, yasya tadānīṃ <L 9> niruddham eva tad rūpaṃ rasādikaṃ vā ।
<S 117>
17
117,i (ViṃśV_117,i_119,iii)
nānanubhūtaṃ manovijñānena smaryate । ity avaśyam arthānubhavena bhavitavyam, tac ca darśanam । ity evaṃ tadviṣayasya rūpādeḥ pratyakṣatvaṃ matam ।
<S 119>
119,i
asiddham idam anubhūtasyārthasya smaraṇaṃ bhavatīti, yasmāt:
119,ii
uktaṃ yathā tadābhāsā vijñaptiḥ ...
119,iii
vināpy arthena yathārthābhāsā cakṣurvijñānādikā vijñaptir utpadyate, tathoktam ।
119,iv (ViṃśV_119,iv_121,ii)
... smaraṇaṃ tataḥ /
<S 121>
121,i
tato hi vijñapteḥ smṛtisaṃprayuktā tatpratibhāsaiva rūpādivikalpikā manovijñaptir utpadyate । iti na smṛtyutpādād arthānubhavaḥ sidhyati ।
121,ii
yadi yathā svapne vijñaptir abhūtārthaviṣayā, tathā jāgrato 'pi syāt, tathaiva tadabhāvaṃ lokaḥ svayam avagacchet । na caivaṃ bhavati । tasmān na svapna ivārthopalabdhiḥ sarvā nirarthikā ।
<S 123>
123,i (ViṃśV_123,i_123,iii)
idam ajñāpakam । yasmāt ।
123,ii
svapnadṛgviṣayābhāvaṃ nāprabuddho 'vagacchati // 17 //
123,iii
evaṃ vitathavikalpābhyāsavāsanānidrayā prasupto lokaḥ svapna ivābhūtam arthaṃ paśyann aprabuddhas tadabhāvaṃ yathāvan nāvagacchati । yadā tu tatpratipakṣalokottaranirvikalpajñānalābhāt prabuddho bhavati, tadā tatpṛṣṭhalabdhaśuddhalaukikajñānasaṃmukhībhāvād viṣayābhāvaṃ yathāvad avagacchati । iti samānam etat ।
<S 125>
18
125,i (ViṃśV_125,i_127,i)
yadi svasaṃtānapariṇāmaviśeṣād eva sattvānām arthapratibhāsā vijñaptaya utpadyante, nārthaviśeṣāt, tadā ya eṣa pāpakalyāṇamitrasaṃparkāt sadasaddharmaśravaṇāc ca vijñaptiniyamaḥ sattvānām, sa kathaṃ sidhyati asati sadasatsaṃparke taddeśanāyāṃ ca ?
<S 127>
127,i
anyonyādhipatitvena vijñaptiniyamo mithaḥ /
127,ii (ViṃśV_127,ii_129,iv)
sarveṣāṃ hi sattvānām anyonyavijñaptyādhipatyena mitho vijñapter niyamo bhavati yathāyogam । mitha iti parasparataḥ । ataḥ saṃtānāntaravijñaptiviśeṣāt saṃtānāntare vijñaptiviśeṣa utpadyate, nārthaviśeṣāt ।
<S 129>
129,i
yadi yathā svapne nirarthikā vijñaptir evaṃ jāgrato 'pi syāt, kasmāt kuśalākuśalasamudācāre suptāsuptayos tulyaṃ phalam iṣṭāniṣṭam āyatyāṃ na bhavati ?
129,ii
yasmāt:
129,iii
middhenopahataṃ cittaṃ svapne tenāsamaṃ phalam // 18 //
129,iv
idam atra kāraṇam, na tv arthasadbhāvaḥ ।
<S 131>
19
131,i (ViṃśV_131,i_133,i)
yadi vijñāptimātram evedam, na kasyacit kāyo 'sti, na vāk, katham upakramyamāṇānām aurabhrikādibhir urabhrādīnāṃ <L 10> maraṇaṃ bhavati ? atatkṛte vā tanmaraṇe katham aurabhrikādīnāṃ prāṇātipātāvadyena yogo bhavati ?
<S 133>
133,i
maraṇam paravijñaptiviśeṣād vikriyā yathā /
smṛtilopādikānyeṣāṃ piśācādimanovaśāt // 19 //
133,ii (ViṃśV_133,ii)
yathā hi piśācādimanovaśād anyeṣāṃ smṛtilopasvapnadarśanabhūtagrahāveśavikārā bhavanti, ṛddhivanmanovaśāc ca — yathā sāraṇasyāryamahākātyāyanādhiṣṭhānāt svapnadarśanam, āraṇyakarṣimanaḥpradoṣāc ca vemacitriṇaḥ parājayaḥ — tathā paravijñaptiviśeṣādhipatyāt pareṣāṃ jīvitendriyavirodhinī kācid vikriyotpadyate, yayā sabhāgasaṃtativicchedākhyaṃ maraṇaṃ bhavati । iti veditavyam ।
<S 135>
20
135,i (ViṃśV_135,i_135,ii)
kathaṃ vā daṇḍakāraṇyaśūnyatvam ṛṣikopataḥ /
135,ii
yadi paravijñaptiviśeṣādhipatyāt sattvānāṃ maraṇaṃ neṣyate । manodaṇḍasya hi mahāsāvadyatvaṃ sādhayatā bhagavatopālir gṛhapatiḥ pṛṣṭaḥ: “kaccit te gṛhapate śrutaṃ kena tāni daṇḍakāraṇyāni mātaṅgāraṇyāni kaliṅgāraṇyāni śūnyāni medhyībhūtāni ?” tenoktam: “śrutaṃ me bho gautama, ṛṣīṇāṃ manaḥpradoṣeṇeti” ।
<S 137>
137,i (ViṃśV_137,i_137,ii)
manodaṇḍo mahāvadyaḥ kathaṃ vā tena sidhyati // 20 //
137,ii
yady evaṃ kalpyate “tadabhiprasannair amānuṣais tadvāsinaḥ sattvā utsāditāḥ, na tv ṛṣīṇāṃ manaḥpradoṣān mṛtāḥ” iti, evaṃ sati kathaṃ tena karmaṇā manodaṇḍaḥ kāyavāgdaṇḍābhyāṃ mahāvadyatamaḥ siddho bhavati ? tanmanaḥpradoṣamātreṇa tāvatāṃ sattvānāṃ maraṇāt sidhyati ।
<S 139>
21
139,i (ViṃśV_139,i_141,iv)
yadi vijñaptimātram evedaṃ paracittavidaḥ kiṃ paracittaṃ jānanty, atha na ? kiṃ cātaḥ ? yadi na jānanti, kathaṃ paracittavido bhavanti ? atha jānanti:
<S 141>
141,i
paracittavidāṃ jñānam ayathārthaṃ kathaṃ yathā /
svacittajñānaṃ ...
141,ii
tad api katham ayathārtham ?
141,iii
... ajñānād yathā buddhasya gocaraḥ // 21 //
141,iv
yathā tan nirabhilāpyenātmanā buddhānāṃ gocaraḥ, tathā tadajñānāt । tad ubhayaṃ na yathārtham, vitathapratibhāsatayā grāhyagrāhakavikalpasyāprahīṇatvāt ।
<S 143>
22
143,i (ViṃśV_143,i_145,iii)
anantaviniścayaprabhedāgādhagāmbhīryāyāṃ vijñaptimātratāyām ।
143,ii
vijñaptimātratāsiddhiḥ svaśaktisadṛśī mayā /
kṛteyaṃ sarvathā sā tu na cintyā ...
<S 145>
<L 11>
145,i
sarvaprakārā tu sā mādṛśaiś cintayituṃ na śakyā, tarkāviṣayatvāt । kasya punaḥ sā sarvathā gocaraḥ ? ity āha:
145,ii
... buddhagocaraḥ // 22 //
145,iii
buddhānāṃ hi sā bhagavatāṃ sarvaprakāraṃ gocaraḥ sarvākārasarvajñeyajñānāvighātād iti ।
<S 147>